Η Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ), είναι μια διαταραχή που κάποιες φορές μπορεί να είναι αρκετά σοβαρή και να συνεχίζεται για χρόνια.

Το άτομο με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή παγιδεύεται σε μία σειρά επαναληπτικών σκέψεων (ιδεοληψίες - obsessions) και συμπεριφορών (ψυχαναγκασμοί - compulsions) που αν και δίχως νόημα ακόμη και για τον ίδιο τον πάσχοντα, προκαλούν μεγάλη δυσφορία και είναι πολύ δύσκολο να ξεπεραστούν.

Οι ιδεοληψίες αναφέρονται στις επίμονες και επαναλαμβανόμενες ιδέες, παρορμήσεις ή εικόνες που βιώνονται από το άτομο ως παρείσακτες ή και απρόσφορες και του δημιουργούν έντονο άγχος ή δυσαρέσκεια.

Οι ψυχαναγκασμοί είναι οι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, οι οποίες έχουν ως σκοπό την εξαφάνιση ή τη μείωση του άγχους και των αρνητικών αυτών συναισθημάτων, χωρίς όμως να προκαλούν ευχαρίστηση ή ικανοποίηση στο άτομο. Έχουν ως αποτέλεσμα το άτομο να σπαταλά τουλάχιστον μια ώρα της μέρας σε αυτές, ή μπορεί να προκαλέσουν σοβαρό πρόβλημα στην λειτουργικότητα του ή έντονη υποκειμενική ενόχληση.

Ο πάσχοντας πολλές φορές προσπαθεί να αγνοήσει, να καταστείλει ή να εξουδετερώσει τις σκέψεις και τις παρορμήσεις του καταφεύγοντας σε ψυχαναγκαστικές πράξεις. Αισθάνεται αναγκασμένος να προβεί στις πράξεις αυτές, είτε για να μειώσει το άγχος που νιώθει αναφορικά με την ιδεοληψία είτε για να προλάβει να σταματήσει το περιστατικό ή την κατάσταση που φοβάται.

Όταν το άτομο συνειδητοποιήσει ότι οι ιδεοληψίες ή και οι ψυχαναγκασμοί του είναι παράλογοι, ίσως προσπαθήσει να αντισταθεί στην εκτέλεση των ψυχαναγκαστικών πράξεων. Εάν όμως οι πράξεις αυτές δεν εκτελεστούν, η αυξημένη αίσθηση άγχους μπορεί να φτάσει σε βαθμό πανικού.

Η διαταραχή εμφανίζεται συνήθως στην εφηβική ηλικία ή στη νεαρή ενήλικη ζωή. Η έναρξη τις περισσότερες φορές είναι σταδιακή, αλλά μπορεί να είναι και οξεία. Η πορεία συνήθως είναι χρόνια, με διακυμάνσεις ύφεσης και έξαρσης, οι οποίες συνδέονται με στρεσογόνες καταστάσεις.

Πώς θα καταλάβω εάν έχω ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή; 

Το άτομο αυτό εμφανίζει ιδεοληψίες και καταναγκασμούς σε τέτοιο βαθμό που επηρεάζεται τη καθημερινή λειτουργικότητά του. Οι ασθενείς με ΙΨΔ δεν θα πρέπει να με άτομα που μερικές φορές τα ονομάζουμε 'ψυχαναγκαστικά' στην καθημερινή ζωή. Ο όρος αυτός αναφέρεται σε ανθρώπους τελειομανείς με πολύ υψηλά στάνταρντς, τόσο στην εργασία τους όσο και εκτός εργασίας. Μερικές φορές αυτή η 'ψυχαναγκαστικότητα' μπορεί να βοηθάει την επίτευξη ενός στόχου και να ανεβάζει την αυτο-εκτίμηση ενός ατόμου, διαφέρει όμως από τα σοβαρά συμπτώματα των ασθενών με ΙΨΔ.

Πώς αντιμετωπίζεται η ψυχαναγκαστική διαταραχή; 

Η ψυχαναγκαστική-καταναγκαστική διαταραχή βρέθηκε ότι ανταποκρίνεται στους εκλεκτικούς αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης και τη συμπεριφορική θεραπεία, ενώ ίσως η ανταπόκριση είναι καλύτερη στον συνδυασμό αυτών των θεραπειών. Ωστόσο κάποιοι ασθενείς δεν είναι ικανοί να ακολουθήσουν συμπεριφορική θεραπεία λόγω του έντονου άγχους και των συνοδών καταστάσεων.

Οι ασθενείς αυτοί θα πρέπει να λάβουν αρκετή φαρμακοθεραπεία πριν ακολουθήσουν και πάλι συμπεριφορική θεραπεία. Μία επαρκής φαρμακοθεραπεία θα πρέπει να διαρκέσει τουλάχιστον 12 βδομάδες στη μέγιστη ανεκτή δόση. Όμως, η βελτίωση των συμπτωμάτων μπορεί να είναι σχετικά αργή και να χρειαστούν αρκετές εβδομάδες. Για το λόγο αυτό οι ασθενείς θα πρέπει να ενημερωθούν ότι ενδέχεται να νιώσουν παρενέργειες πριν να αντιληφθούν τις θετικές επιδράσεις της θεραπείας. Η θεραπεία θα πρέπει να συνεχιστεί για τουλάχιστον ένα χρόνο μετά τη διαπίστωση ότι η θεραπεία δουλεύει. Γενικά, οι ασθενείς αυτοί χρειάζονται πολύ υψηλότερες δόσεις φαρμάκου συγκρινόμενοι με αυτούς που αντιμετωπίζονται για κατάθλιψη.