Υποχονδρίαση

Η υποχονδρίαση είναι μια ψυχική διαταραχή, η οποία ανήκει στην κατηγορία των σωματόμορφων διαταραχών. Βασικό στοιχείο της διαταραχής αυτής, όπως και στις υπόλοιπες διαταραχές της κατηγορίας, είναι η έντονη ενασχόληση του ατόμου με την εκδήλωση σωματικών συμπτωμάτων, που δίνουν την εντύπωση στο άτομο ότι πάσχει από μια παθολογική βλάβη. Ωστόσο, τα συμπτώματα αυτά δεν έχουν ούτε κάποια οργανική βλάβη ούτε οφείλονται στη χρήση κάποιας ουσίας (ναρκωτικά, αλκοόλ, φαρμάκων) αλλά ούτε και σε κάποια άλλη ψυχική διαταραχή.

Πιο συγκεκριμένα, στην περίπτωση της υποχοδρίασης το άτομο ασχολείται σε έντονο βαθμό με την ιδέα ή το φόβο ότι έχει εκδηλώσει μια σοβαρή ασθένεια, αφού παρερμηνεύει τα σωματικά συμπτώματα που αισθάνεται ως παθολογικά. Ασχολείται συνεχώς με τις σωματικές και αισθητηριακές του λειτουργίες τις οποίες θεωρεί ότι είναι αποτέλεσμα μιας παθολογικής κατάστασης ακόμα και μετά από επανειλημμένες εξετάσεις που κάνει, οι οποίες δείχνουν ότι είναι σωματικά υγιής.

Ο πάσχων πιστεύει ότι οι φόβοι του ότι πάσχει από μια σοβαρή αρρώστια είναι πολύ λογικοί και δεν μπορεί να καταλάβει γιατί οι γύρω του τον αμφισβητούν. Επίσης, εξαιτίας των συμπτωμάτων αυτών συχνά τα άτομα αισθάνονται άγχος και κατάθλιψη.

Το άτομο κάνει συνεχώς επισκέψεις σε διάφορους γιατρούς, ενημερώνεται από βιβλία και το διαδίκτυο για την υποτιθέμενη ασθένεια.

Εξαιτίας της διαταραχής αυτής επηρεάζεται η λειτουργικότητα του ατόμου στην προσωπική και κοινωνική ζωή. Αυτό οφείλεται στην επιμονή του ατόμου να στρέφει την προσοχή των κοντινών ατόμων γύρω από την υγεία του. Επίσης, επηρεάζεται και η επαγγελματική του σταδιοδρομία αφού απουσιάζει συχνά από την δουλεία εξαιτίας της ασθένειας ή λόγω εξετάσεων που πρέπει να κάνει.

Η προδιάθεση του ατόμου να εμφανίσει την διαταραχή αυτή μπορεί να οφείλεται στην εκδήλωση μιας πραγματικής ασθένειας τόσο στο ίδιο το άτομο ή σε κάποιο κοντινό του κατά την παιδική ή εφηβική ηλικία.

Από πλευράς ψυχολογικών αιτιών αναφέρεται ότι η υποχονδρίαση οφείλεται στην παρερμηνεία της εμφάνισης του σώματος ή στην παρερμηνεία των αισθήσεων.

Τα άτομα με υποχονδρίαση έχουν διαμορφώσει δυσλειτουργικές, μη ρεαλιστικές σκέψεις για την υγεία, βασισμένα σε προηγούμενες εμπειρίες όπως η ασθένεια των ιδίων ή μέλους της οικογένειας τους. Έτσι ένα κρίσιμο γεγονός στη ζωή του ατόμου ενεργοποιεί τις ήδη υπάρχουσες δυσλειτουργικές αντιλήψεις, οι οποίες οδηγούν σε ένα προκατειλημμένο τρόπο σκέψης: το άτομο δίνει σημασία επιλεκτικά στις πληροφορίες που δείχνουν ότι επαληθεύουν τις πεποιθήσεις του, ότι δηλαδή πάσχει από μια ασθένεια και ταυτόχρονα αγνοεί ή ελαχιστοποιεί τη σημασία στοιχείων ότι είναι υγιής . Ερμηνεύει λάθος τα σωματικά συμπτώματα εκλαμβάνοντας τα ως ένδειξη σοβαρής ασθένειας με αποτέλεσμα να του δημιουργούνται αυτόματες αρνητικές σκέψεις για την υγεία, οι οποίες συνδέονται με το άγχος. Το άγχος επηρεάζει τις οργανικές λειτουργίες, τον τρόπο αντίληψης, σκέψης και ερμηνείας, τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά του ατόμου με υποχονδρίαση. Η αυξημένη φυσιολογική αντίδραση, η οποία είναι αποτέλεσμα των αρνητικών σκέψεων επιφέρει αλλαγές σε λειτουργίες που επηρεάζονται από το αυτόνομο νευρικό σύστημα τις οποίες το άτομο ερμηνεύει ως επιπρόσθετες αποδείξεις ότι είναι αρρώστια. Έτσι εστιάζει την προσοχή στις σωματικές λειτουργίες, με αποτέλεσμα να τις παρατηρεί ευκολότερα και να τις παρερμηνεύει ως παθολογικές καταστάσεις που στο παρελθόν περνούσαν απαρατήρητες ή φυσιολογικές αλλαγές. Όλα αυτά δημιουργούν άγχος, θυμό και κατάθλιψη και στην προσπάθεια του να μην εκτίθεται στα εσωτερικά αγχογόνα ερεθίσματα καταφεύγει σε συμπτώματα αποφυγής. Οι συμπεριφορές αυτές βοηθούν στην προσωρινή μείωση του άγχους, αλλά μακροπρόθεσμα αυξάνουν το άγχος και το φόβο και συμβάλουν στη διατήρηση της κατάστασης. Σε κάποιους ασθενείς αυτές οι συμπεριφορές έχουν άμεση επίδραση στις σωματικές αλλαγές που αρχικά προκαλούσαν τις αρνητικές σκέψεις. Ο συνεχιζόμενος έλεγχος της περιοχής όπου εντοπίζεται ο πόνος μπορεί να προκαλέσει τον ερεθισμό της και έτσι το σύμπτωμα γίνεται πιο επώδυνο. Το άτομο όμως εξηγεί αυτό το γεγονός ως επιβίωση της διάγνωσης που έχει κάνει για την κατάσταση του.

Όσον αφορά την αντιμετώπιση της διαταραχής η θεραπεία επικεντρώνεται στην αμφισβήτηση και αλλαγή του τρόπου σκέψης του ατόμου. Πιο συγκεκριμένα, αμφισβητείται η υπόθεση του ατόμου για την υποτιθέμενη ασθένεια, ο πάσχων μαθαίνει να αποσπά την προσοχή του από τις σωματικές αισθήσεις και μαθαίνει να αποδίδει τις αισθήσεις αυτές σε καλοήθεις αιτίες και όχι σε κακοήθεις νόσους. Τέλος, απαγορεύονται οι συμπεριφορές όπως η διερεύνηση για την υποτιθέμενη αρρώστια από βιβλία, περιοδικά και διαδίκτυο όπως και η αναζήτηση καθησύχασης από άλλα άτομα.