Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) είναι μια κατάσταση που επηρεάζει τον τρόπο που δίνουμε προσοχή, ελέγχουμε την παρορμητικότητά μας και ρυθμίζουμε την ενέργειά μας.

Μπορεί να διαγνωστεί συχνά στην παιδική ηλικία, αλλά τα συμπτώματα μπορούν να συνεχιστούν και στην ενήλικη ζωή, αν και μπορεί να αλλάξουν με τον καιρό.

Αν και δεν υπάρχει ίαση για τη ΔΕΠΥ, υπάρχουν τρόποι να τη διαχειριστούμε. Θεραπείες όπως τα φάρμακα, η ψυχοθεραπεία και κάποιες αλλαγές στον τρόπο ζωής μας μπορούν να μας βοηθήσουν να ζήσουμε μια πιο λειτουργική ζωή.

Οι γιατροί χωρίζουν τη ΔΕΠΥ σε τρεις κύριους τύπους, ανάλογα με το ποια συμπτώματα είναι πιο έντονα σε εμάς:

• ΔΕΠΥ με κυρίαρχη την Δυσκολία Συγκέντρωσης και Προσοχής. 
• ΔΕΠΥ με κυρίαρχη Υπερκινητικότητα-Παρορμητικότητα
• Συνδυασμένος Τύπος ΔΕΠΥ (ο πιο κοινός)

Ας δούμε αναλυτικά τις διαφορές σε κάθε τύπο.

1. Ο Τύπος με Κυρίαρχη την Δυσκολία Συγκέντρωσης και Προσοχής.

Εάν έχουμε αυτόν τον τύπο ΔΕΠΥ, σημαίνει ότι αντιμετωπίζουμε κυρίως δυσκολίες στην προσοχή. Δεν παρουσιάζουμε αρκετή υπερκινητικότητα ή παρορμητικότητα για να ενταχθούμε στους άλλους τύπους.

Πώς καταλαβαίνουμε την δυσκολία αυτή;

• Δυσκολευόμαστε να μείνουμε συγκεντρωμένοι σε εργασίες ή δραστηριότητες.
• Βαριόμαστε γρήγορα με μια δουλειά και μας είναι δύσκολο να την ολοκληρώσουμε.
• Φαίνεται σαν να μην ακούμε όταν μας μιλάνε απευθείας.
• Δυσκολευόμαστε να ακολουθήσουμε οδηγίες βήμα προς βήμα.
• Δείχνουμε σημάδια αφηρημάδας και κάνουμε απλά, απρόσεκτα λάθη.
• Έχουμε πρόβλημα με την οργάνωση και τον προγραμματισμό.
• Χάνουμε ή ξεχνάμε συχνά αντικείμενα.
• Δεν μας αρέσει να μελετάμε ή να κάνουμε δραστηριότητες που απαιτούν πολλή πνευματική προσπάθεια για μεγάλο χρονικό διάστημα.

2. Ο Τύπος με Κυρίαρχη Υπερκινητικότητα-Παρορμητικότητα

Αν ανήκουμε σε αυτόν τον τύπο ΔΕΠΥ, βιώνουμε κυρίως υπερκινητική και παρορμητική συμπεριφορά. Δεν παρουσιάζουμε αρκετή δυσκολία συγκέντρωσης και προσοχής για να ενταχθούμε στους άλλους τύπους.

Πώς καταλαβαίνουμε την παρορμητικότητα; 

• Δυσκολευόμαστε να περιμένουμε τη σειρά μας.
• Συχνά διακόπτουμε τους άλλους όταν μιλάνε.
• Βιαζόμαστε να απαντήσουμε ή να πούμε κάτι ακατάλληλο, αντί να περιμένουμε να ακούσουμε την ερώτηση ή να μας δώσουν το λόγο.
• Έχουμε προβλήματα στον έλεγχο έντονων συναισθημάτων, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε ξεσπάσματα θυμού.
• Αναλαμβάνουμε κινδύνους χωρίς να κατανοούμε πλήρως τις συνέπειες των πράξεων μας.

Πώς καταλαβαίνουμε την υπερκινητικότητα; 

• Είμαστε συνεχώς νευρικοί ή κινούμαστε χωρίς λόγο (π.χ., κουνάμε πόδια, χέρια).
• Δυσκολευόμαστε να καθίσουμε και να μείνουμε ακίνητοι.
• Μιλάμε συνεχώς.
• Είμαστε συνεχώς σε κίνηση, ακόμα και τρέχοντας ή σκαρφαλώνοντας σε ακατάλληλες στιγμές.

3. Ο Συνδυασμένος Τύπος

Ο συνδυασμένος τύπος είναι ο πιο κοινός τύπος ΔΕΠΥ.

Εάν έχουμε τον συνδυασμένο τύπο ΔΕΠΥ, αυτό σημαίνει ότι παρουσιάζουμε σημαντικά συμπτώματα και από τις τρεις κατηγορίες: δυσκολίας συγκέντρωσης και προσοχής, παρορμητικότητας και υπερκινητικότητας.

Η ΔΕΠΥ σε Παιδιά και Ενήλικες

Η ΔΕΠΥ είναι μια αναπτυξιακή διαταραχή, που σημαίνει ότι ξεκινάει στην παιδική ηλικία. Ωστόσο, τα συμπτώματα μπορούν να παραμείνουν και στην ενήλικη ζωή, ακόμα και πολλά χρόνια μετά την αρχική διάγνωση. Κάποιοι άνθρωποι μάλιστα μπορεί να λάβουν διάγνωση μόνο στην ενηλικίωση.

Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ μπορεί να αλλάξουν με την ηλικία μας. Για παράδειγμα, η υπερκινητικότητα συχνά μειώνεται στην ενήλικη ζωή. Παρόλα αυτά, οι ενήλικες μπορεί να εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν:

• Παρορμητική συμπεριφορά
• Προβλήματα με τη συγκέντρωση
• Τάση για ανάληψη κινδύνων 

Τι Προκαλεί τη ΔΕΠΥ;

Η ακριβής αιτία της ΔΕΠΥ δεν είναι πλήρως γνωστή. Ωστόσο, οι ερευνητές πιστεύουν ότι μπορεί να οφείλεται σε ένα συνδυασμό γενετικών παραγόντων (δηλαδή, να την κληρονομήσουμε) και περιβαλλοντικών παραγόντων.

Πώς Διαγιγνώσκουν οι Γιατροί τη ΔΕΠΥ;

Για να γίνει διάγνωση ΔΕΠΥ, ένας εξειδικευμένος επαγγελματίας υγείας θα πρέπει να συγκεντρώσει λεπτομερείς πληροφορίες για εμάς και τα συμπτώματα που βιώνουμε.

Γενικά, για να λάβουμε διάγνωση ΔΕΠΥ, τα συμπτώματα πρέπει:

• Να είναι παρόντα τουλάχιστον για 6 μήνες.
• Να εμφανίζονται σε τουλάχιστον δύο διαφορετικά περιβάλλοντα, όπως στο σχολείο/εργασία και στο σπίτι.
• Να επηρεάζουν την ικανότητά μας να λειτουργούμε στην εργασία, στο σχολείο ή σε κοινωνικά περιβάλλοντα.

Οι γονείς, οι φροντιστές και οι δάσκαλοι μπορεί να χρειαστεί να δώσουν ένα λεπτομερές ιστορικό της συμπεριφοράς μας, ειδικά αν είμαστε παιδιά. Ο γιατρός θα παρατηρήσει επίσης τη συμπεριφορά μας και μπορεί να συστήσει ψυχολογικά τεστ, τα οποία χρησιμοποιούνται για να εντοπίσουν και να αξιολογήσουν πιθανές μαθησιακές δυσκολίες.

Ποιες Είναι οι Θεραπείες για τη ΔΕΠΥ;

Όπως είπαμε, δεν υπάρχει «θεραπεία» για τη ΔΕΠΥ, αλλά υπάρχουν διάφορες θεραπείες που μπορούν να μας βοηθήσουν να γίνουμε πιο λειτουργικοί και να διαχειριστούμε τη διαταραχή.

Ο τύπος της θεραπείας που θα συστήσουν οι επαγγελματίες υγείας θα εξαρτηθεί από διάφορα πράγματα, όπως:

• Τις προσωπικές μας προτιμήσεις.
• Την ηλικία μας.
• Τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων μας.
• Εάν έχουμε δοκιμάσει διαφορετικές θεραπείες στο παρελθόν.

1. Φάρμακα Τα φάρμακα μπορούν να βοηθήσουν στη διαχείριση των συμπτωμάτων εξισορροπώντας τις χημικές ουσίες στον εγκέφαλο που είναι υπεύθυνες για την προσοχή και τον έλεγχο των παρορμήσεων. Ένας γιατρός μπορεί να μας συστήσει διεγερτικά ή μη διεγερτικά φάρμακα.

2. Θεραπεία Η ψυχοθεραπεία μπορεί να μας βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε τυχόν κοινωνικά, συμπεριφορικά και συναισθηματικά ζητήματα που μπορεί να αντιμετωπίζουμε.

Η συμπεριφορική θεραπεία, για παράδειγμα, μπορεί να περιλαμβάνει την εργασία σε μικρές ομάδες ή σε ατομικές συνεδρίες για να μας βοηθήσει να αναπτύξουμε τις κοινωνικές δεξιότητες που θα μας βοηθήσουν να αλληλεπιδράσουμε με τους άλλους.

Συχνά, η θεραπεία μπορεί να αποτελέσει μέρος του σχολικού προγράμματος για παιδιά με ΔΕΠΥ. Ως εκ τούτου, οι γονείς και οι φροντιστές μπορούν να συζητήσουν αυτή την επιλογή με το γιατρό και το σχολείο για να καθορίσουν τον καλύτερο τρόπο για να προχωρήσουν.

3. Άλλες Συμβουλές Μπορούμε επίσης να κάνουμε κάποιες καθημερινές αλλαγές για να βοηθήσουμε στη διαχείριση της ΔΕΠΥ, όπως:

• Να εξασφαλίζουμε αρκετή άσκηση και επαρκή ύπνο.
• Να καθιερώνουμε μια ρουτίνα (ειδικά για τα παιδιά με ΔΕΠΥ) και να την τηρούμε.
• Να παρατηρούμε και να ακούμε ένα παιδί με ΔΕΠΥ για να αναζητήσουμε τι το ερεθίζει.
• Να οργανώνουμε τις καθημερινές εργασίες και να τις χωρίζουμε σε πιο διαχειρίσιμα βήματα.

Είναι Δυνατή η Πρόληψη της ΔΕΠΥ;

Καθώς η ακριβής αιτία της ΔΕΠΥ είναι ασαφής, δεν είναι δυνατόν να αποφύγουμε την ανάπτυξη της κατάστασης.

Ωστόσο, ακολουθώντας ένα κατάλληλο σχέδιο θεραπείας μπορούμε να βοηθήσουμε στη διαχείριση της κατάστασης.

Ο γιατρός μας μπορεί να μας συμβουλεύσει σχετικά με τα βήματα που μπορούμε να λάβουμε ανάλογα με τον τύπο της ΔΕΠΥ που έχουμε και τα συμπτώματα που βιώνουμε.