Η κατάθλιψη στον σύγχρονο κόσμο είναι μια ψυχιατρική νόσος που καταλαμβάνει το ένα δέκατο του πληθυσμού παγκοσμίως.
Η πρόοδος της ψυχιατρικής επιστήμης και ειδικά της φαρμακολογίας τα τελευταία 50 χρόνια βοήθησε αρκετά στην επεξήγηση πολλών παραγόντων που προκαλούν την εμφάνιση της νόσου και η ερευνητική προσπάθεια συνεχίζεται.
Όπως και στις υπόλοιπες ψυχικές ασθένειες οι παράγοντες που τις προκαλούν αφορούν βιολογικούς, ψυχολογικούς και κοινωνικούς λόγους έτσι που η μελέτη μόνο ενός από αυτούς δεν βοηθά στην απάντηση των πολλών ερωτηματικών για την εμφάνιση της πάθησης, αλλά και για την αποτελεσματική της θεραπεία.
Φυσικά η μελέτη των πιο πάνω παραγόντων γίνεται ξεχωριστά και οι επιστήμονες των διαφόρων ειδικοτήτων ασχολούνται επισταμένα και συχνά στον επιστημονικό τύπο δημοσιεύονται νέες ανακαλύψεις και προτάσεις.
Στην περίπτωση της κατάθλιψης αναζητείται η σχέση με την έλλειψη της Βιταμίνης Δέλτα.
Η Βιταμίνη Δέλτα είναι μια ομάδα λυποδιαλυτών σεκοστεροϊδών που αναλαμβάνουν την αύξηση της απορρόφησης στα έντερα του ασβεστίου, του μαγνησίου και των φωσφορικών αλάτων.
Στους ανθρώπους οι πιο σπουδαίες ενώσεις είναι η βιταμίνη D3( χοληκαλσιφερόλη) D2 (εργοκαλσιφερόλη).
Η σύνθεση της χοληκαλσιφερόλης γίνεται στα κατώτερα στρώματα της επιδερμίδας του δέρματος με την βοήθεια μιας χημικής αντίδρασης που εξαρτάται από την έκθεση στον ήλιο- ειδικά στην υπεριώδη ακτινοβολία.
Η βιταμίνη D3( χοληκαλσιφερόλη) και D2 (εργοκαλσιφερόλη) μπορούν να ληφθούν και μέσω της τροφής, όπως είναι η σάρκα μερικών ψαριών.
Λόγω του ότι αυτή συντίθεται στο δέρμα ή λαμβάνεται μέσω της διατροφής είναι βιολογικά ανενεργή και ενεργοποιείται με ένα μηχανισμό δυο σταδίων υδροξυλίωσης ενζύμου πρωτεΐνης στο συκώτι και στα νεφρά.
Επειδή τα περισσότερα θηλαστικά παίρνουν την βιταμίνη D με την βοήθεια της σύνθεσης, εάν από το δέρμα λαμβάνουν αρκετό ηλιακό φως, δεν είναι απαραίτητη και επομένως τεχνικά δεν θεωρείται βιταμίνη.
Η βιταμίνη D παίζει σπουδαίο ρόλο στην ομοιόσταση και το μεταβολισμό του ασβεστίου.
Η ανακάλυψή της έγινε όταν γινόταν προσπάθεια να βρεθεί η διατροφική ουσία που έλειπε στα παιδιά που παρουσίαζαν ραχίτιδα (η παιδική μορφή της οστεομαλακίας ).
Τα συμπληρώματα βιταμίνης D προτείνονται για τη θεραπεία ή την πρόληψη της οστεομαλακίας και της ραχίτιδας.
Τα στοιχεία για άλλες επιδράσεις στην υγεία από τα συμπληρώματα βιταμίνης D σε άτομα που είναι πλούσια σε βιταμίνη D είναι ακόμη ασυνεπή.
Πρόσφατα, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι υπάρχει μια μικρή σχέση μεταξύ βιταμίνης D και κατάθλιψης. Αυτό που έχει διαπιστωθεί είναι μια έλλειψη της Βιταμίνης D σε ασθενείς με την πιο πάνω πάθηση.
Αυτό που συζητείται τώρα στους επιστημονικούς κύκλους είναι εάν η ανεπάρκεια αυτή είναι μια από τις αιτίες της νόσου, ή εάν η κατάθλιψη προκαλεί το χαμηλό επίπεδο βιταμίνης D δηλαδή η ανεπάρκεια να είναι αποτέλεσμα της ίδιας της νόσου.
Αυτό που ωθεί τους επιστήμονες να πιστεύουν πως υπάρχει κάποια σχέση ανάμεσα στην Βιταμίνη D και την κατάθλιψη είναι το γεγονός πως μια σειρά από μελέτες έχει φανεί πως η βιταμίνη D δρα και ως νευροδραστικό στεροειδές, το οποίο παίζει σημαντικό ρόλο στην έκφραση των νευροδιαβιβαστών και στην ρύθμιση των νευροτροφικών παραγόντων, και στην νευροανοσοτροποποίηση, και παραγωγή αντιοξειδωτικών και νευροτροπικών παραγόντων, καθιστώντας βιολογικά εύλογο ότι η βιταμίνη D μπορεί να σχετίζεται με την κατάθλιψη.
Επίσης ανακαλύφθηκαν στοιχεία που μαρτυρούν πως υποδοχείς της βιταμίνης D (VDRs) βρέθηκαν αρχικά στο το κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ) δίνοντας την πρώτη πραγματική ένδειξη ότι η βιταμίνη D μπορεί να έχει ρόλο στη λειτουργία του εγκεφάλου.
Το VDR και η βιταμίνη D- το ενεργοποιητικό ένζυμο 1-άλφα-υδροξυλάση είναι ευρέως κατανεμημένο σε πολλές περιοχές του εγκεφάλου και σε πολλές διαφορετικές τύπους κυττάρων, ιδιαίτερα στους νευρώνες στην αμυγδαλή και τα νευρογλοιακά κύτταρα στον υποθάλαμο, προσθέτοντας έτσι περαιτέρω υποστήριξη για την υπόθεση ότι η σηματοδότηση της βιταμίνης D μπορεί να εμπλέκεται στην παθοφυσιολογία της νευροψυχιατρικής νόσου.
Το VDR είναι ευρέως διαδεδομένο σε όλο τον εγκέφαλο, ιδιαίτερα στο νευροεπιθήλιο και σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου, συμπεριλαμβανομένου του ιππόκαμπου, γεγονός που αυξάνει την πιθανότητα να υπάρχει βιταμίνη D είτε άμεσα είτε έμμεσα εμπλέκεται στον εγκέφαλο και τη γνωστική λειτουργία. Εν τω μεταξύ, η δομή του ιππόκαμπου κάνει ουσιαστικό έλεγχο της μνήμης και της συναισθηματικής λειτουργίας.
Κάτι που είναι επίσης πολύ βασικό είναι πως ατροφία του ιππόκαμπου και άλλων μεταιχμιακών δομών έχουν επικυρωθεί ότι συμβαίνουν σε ανθρώπους όταν πάσχουν από χρόνια κατάθλιψη.
Το μόνο σίγουρο είναι ότι ο κίνδυνος κατάθλιψης μπορεί να επιδεινώνεται περαιτέρω από χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D στον ορό.
Ο ρόλος της βιταμίνης D στην πρόληψη και τη θεραπεία της κατάθλιψης έχει κερδίσει περισσότερη προσοχή τα τελευταία χρόνια
Αρκετές μελέτες ακόμα δεν έχουν επιτύχει γενική συναίνεση σχετικά με το εάν χαμηλότερα επίπεδα βιταμίνης D στον ορό σχετίζονται σημαντικά με την κατάθλιψη.
Δεν υπάρχει όμως αμφιβολία ότι τα μειωμένα επίπεδα βιταμίνης D στον ορό παρουσιάζουν μη σημαντικό αλλά αυξημένο κίνδυνο κατάθλιψης
Πρόσφατες κριτικές ανέφεραν ότι παιδιά, νέοι, μεσήλικες και μεγαλύτεροι ενήλικες
σε όλο τον κόσμο, ειδικά τα άτομα με κατάθλιψη, είναι όλα σε κίνδυνο από ανεπάρκεια βιταμίνης D.
Έτσι, το πιο σημαντικό πράγμα που μπορούμε να κάνουμε αυτή τη στιγμή είναι να συνοψίσουμε τα καλύτερα διαθέσιμα μέχρι σήμερα στοιχεία για την αποσαφήνιση του μηχανισμού της βιταμίνης D στην πρόληψη και τη θεραπεία της κατάθλιψης και τις δημοσιεύσεις που αποδεικνύουν την αποτελεσματικότητα του συνδυασμού αντιμελαγχολικού φαρμάκου και βιταμίνης D.
Με βάση όλες τις πληροφορίες που έχουν συλλεχθεί, οι περισσότεροι ειδικοί τώρα συμφωνούν ότι ένα επίπεδο 25(OH)D <20 ng/mL υποδηλώνει ανεπάρκεια βιταμίνης D και η ανεπάρκεια βιταμίνης D αναγνωρίζεται πλέον ως επίπεδο 25(OH)D 21-29 ng/mL.
Πολλοί ειδικοί λένε τώρα ότι τα ιδανικά επίπεδα για 25(OH)D είναι >30ng/mL.
Με τη γήρανση, η ικανότητα του δέρματος να συνθέτει βιταμίνη D μειώνεται σημαντικά. Μια μελέτη έδειξε ότι η ικανότητα του δέρματος να συνθέτει βιταμίνη D σε ηλικία 70 ετών μειώνεται περισσότερο από 50% σε σύγκριση με τα 20 προηγούμενα έτη ηλικίας.
Ωστόσο, η γήρανση δεν επηρεάζει την εντερική απορρόφηση της βιταμίνης D, και μια άλλη μελέτη αποκάλυψε ότι περίπου τα δύο τρίτα του πληθυσμού στα βόρεια κλίματα θεωρούνται ανεπαρκή για βιταμίνη D, με μέσα επίπεδα 25(OH)D στον ορό 30 ng/mL.
Δυστυχώς στον τόπο μας δεν έχει γίνει καμιά μελέτη για να καθοριστεί σε μια χώρα με τόση ηλιοφάνεια όπως είναι η δική μας, ποια μπορεί να θεωρούνται για μας « κανονικά επίπεδα» και αν είμαστε κάτω ποιοι είναι οι λόγοι με τόσο ήλιο να έχουμε ανεπάρκεια Βιταμίνης D.
Θεραπεία της κατάθλιψης και συμπληρώματα διατροφής με βιταμίνη D
Παρακολουθώντας μια σειρά από δημοσιεύσεις αναφορικά με την σχέση της βιταμίνης D και της κατάθλιψης βλέπουμε πως όλο και περισσότεροι γιατροί συνδυάζουν την θεραπεία της κατάθλιψης με συμπλήρωμα διατροφής με βιταμίνη D
Ένα όμως είναι σίγουρο πως από τον πάνω συνδυασμό επωφελούνται μόνο τα άτομα που έχουν εμφανή ανεπάρκεια της Βιταμίνης.
Τα άτομα με κατάθλιψη, που έχουν επαρκή επίπεδα δεν μπορούν να περιμένουν καλυτέρευση της κατάστασης τους με τον συνδυασμό αντικαταθλιπτικών φαρμάκων και συμπληρωμάτων διατροφής με Βιταμίνη D.
Όλα αυτά φυσικά που αναφέρουμε πιο πάνω περνούν από την κρίση του Ψυχίατρου που παρακολουθεί τον ασθενή, ο οποίος καθορίζει τον θεραπευτικό του σχεδιασμό, λαμβάνοντας υπόψη όλους τους πιθανούς παράγοντες που έχει υπόψη του για την ύπαρξη της καταθλιπτικής διαταραχής και φέρει την ευθύνη για την τελική απόφαση.