Για ένα ψυχίατρο να καθορίσει πως ένα άτομο έχει διάγνωση « Σχιζοφρένεια» είναι μια πολύ σοβαρή ιατρική πράξη.

Για να το κάνει χρειάζεται μακροχρόνια παρακολούθηση, λήψη πολύ καλού ιστορικού, αναζήτηση εξωγενών παραγόντων που πιθανόν να προκαλέσουν κάποια συμπτώματα που αφορούν την ψυχική σφαίρα , μελέτη του οικογενειακού ιστορικού, αναλύσεις, εγκεφαλογραφήματα, απεικονιστικές εξετάσεις και πολλά άλλα. 

Το θέμα δεν καλύπτει μόνο την καθαρά ιατρική του πλευρά αλλά και την κοινωνική, γιατί μια τέτοια διάγνωση καθορίζει ένα διαφορετικό κοινωνικό στάτους στο άτομο που θα την φέρει και ο κίνδυνος του στίγματος μπορεί να καθορίσει ολόκληρη  την πορεία στην ζωή του ίδιου αλλά και της οικογένειας του.

Τί είναι η σχιζοφρένεια;

Είναι μια ψυχική νόσος που θίγει ταυτόχρονα αρκετούς τομείς της ψυχικής σφαίρας, την  ψυχο-κινητική, την αντίληψη, την σκέψη, τον λόγο, τα συναισθήματα, μνήμη και την συνείδηση.

Παρουσιάζεται σε όλες τις χώρες του κόσμου σε ποσοστά γύρω από το 0.5% έως το 1% του ενήλικα πληθυσμού.

Τα συμπτώματα στις περισσότερες περιπτώσεις, παρατηρούνται σε πιο μικρές ηλικίες, σαν διαταραχές συμπεριφοράς,  τα οποία στην αρχή εξηγούνται σαν ιδιομορφίες της ανάπτυξης, των ορμονικών αλλαγών, της προσαρμοστικής ικανότητας της προσωπικότητας, και  γίνονται πιο εμφανή κατά τα τελευταία στάδια της εφηβείας και μέχρι τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας των 30 χρόνων.

Υπάρχουν και περιπτώσεις, όπου τα συμπτώματα εμφανίζονται ξαφνικά και εκπλήττουν ακόμη και τα κοντινά τους άτομα που μέχρι εκείνη την στιγμή δεν υπήρχε τίποτε που να προκαλέσει την υποψία τους και ουδέποτε ανάμεναν κάτι τέτοιο και μπορεί να έχει σοβαρό αντίκτυπο  στη ζωή  του ατόμου, καθώς και στις ζωές των γύρω τους.

Η ασθένεια συναντάται περισσότερο στους άντρες παρά στις γυναίκες.  

Η σχιζοφρένεια είναι μια δια βίου κατάσταση που συνοδεύει την ζωή κάποιου, αλλά, η θεραπεία με σύγχρονα φαρμακευτικά μέτρα και η ψυχολογική στήριξη  μπορεί να βοηθήσει στη διαχείριση των συμπτωμάτων και το άτομο να έχει ικανοποιητικό επίπεδο ποιότητας ζωή και αξιοπρέπεια.

Συμπτώματα:

Η ασθένεια της  σχιζοφρένειας  θίγει με διαφορετικό τρόπο τους ανθρώπους, σε σημείο που να είναι δύσκολο να βρεθούν δύο άτομα με τα ίδια συμπτώματα και την ίδια πορεία.

Μεγάλη σημασία για την πορεία της νόσου , αλλά και του ατόμου στην ζωή του,  έχει η ηλικία της εμφάνισης των συμπτωμάτων. 

Αν για παράδειγμα τα συμπτώματα εμφανίστηκαν κατά τα χρόνια της εφηβείας, όπου η προσωπικότητα ακόμη διαμορφώνεται, τότε η αρνητική επίδραση της νόσου στον γνωσιακό, συναισθηματικό και συμπεριφερικό τομέα  είναι πολύ μεγαλύτερη από ότι αν εμφανιστεί όταν πλέον τα άτομο ολοκλήρωσε την διαδικασία της ωρίμανσης. 

Αυτό είναι πολύ φυσικό διότι δεν είναι μόνο τα συμπτώματα που καθορίζουν την πορεία, αλλά  πάρα πολλοί άλλοι παράγοντες- οικονομικοί, οικογενειακοί και κοινωνικοί. Αυτοί καθορίζουν την κοινωνική προσαρμογή του ατόμου, αλλά και την αποδοχή του από το κοινωνικό σύνολο και εξαρτάται η προοπτική για οικογενειακή, επαγγελματική και κοινωνική αποκατάσταση.

Για σκοπούς κατανόησης πιο κάτω παραθέτουμε  μερικά  από τα κυριότερα συμπτώματα, που πιθανόν να κάνουν εντύπωση στους συγγενείς και φίλους.

Η ομιλία για παράδειγμα μπορεί να είναι μπερδεμένη και να μην γίνεται κατανοητή από τους άλλους. Δηλαδή να αλλάζει συνεχώς θέμα και η ροή του λόγου να μην έχει λογική συνέχεια.

Αναφορικά με την έκφραση του προσώπου, πιθανόν να είναι ανέκφραστο ή να εκδηλώνει αλλαγές που να μην συμπίπτουν με αυτά που μιλά ή βιώνει. Να εκφράζει χαρά ή να χαμογελά για παράδειγμα, ενώ έπρεπε η έκφραση του να δήλωνε λύπη.  Μπορεί  επίσης να εμφανισθεί γέλοιο χωρίς καμιά ουσιαστική εξωτερική αιτία.

Το συναίσθημα του ατόμου είναι απρόσφορο και να μην αλλάζει ανάλογα με το βίωμα της στιγμής, η εκφραστικότητα να μη ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα του βιώματος.

Συχνά διαπιστώνεται έλλειψη  συγκέντρωσης και προσοχής και γενικά μια έλλειψη κινήτρων για προγραμματισμό, σκοπό στην ζωή, ακόμη και το πώς να περάσει δημιουργικά μια μέρα. Παρατηρούνται επίσης δυσκολίες στην μνήμη και δυσκολίες στην κατανόηση πληροφοριών. 

Τα πιο εκφραστικά όμως συμπτώματα της ασθένειας, που την κάνουν να ξεχωρίζει από τις άλλες ψυχικές παθήσεις είναι εμφάνιση και ύπαρξη διαταραχών της αντίληψης, η ύπαρξη αυταπάτης, παραισθήσεων και ψευδαισθήσεων.

Αυταπάτες/παρανοϊκές ιδέες:

Αυτές είναι  πεποιθήσεις  του ατόμου, που θεωρούνται ως πολύ λογικές από δικής του πλευράς, κάτι που δεν συμβαίνει με τον  υπόλοιπο  κόσμο.

Για παράδειγμα το αίσθημα που έχει κάποιος πως είναι πολύ σημαντικό πρόσωπο, πως έχει ή απόκτησε υπεράνθρωπες ικανότητες και που μπορεί να λύσει τα προβλήματα του κόσμου.

Η παρανοϊκότητα του, που δεν μπορεί να έχει λογική εξήγηση τον οδηγεί στον φόβο και σε έμμονες σκέψεις, από οποίες με καμιά λογική επιχειρηματολογία δεν μπορεί να αλλάξει. 

Αυτές περιλαμβάνουν και ιδέες  πως κάποιος τον παρακολουθεί, κάποιος τον καταδιώκει ή ότι κάποιος επηρεάζει τον εγκέφαλο του, την σκέψη του , τον καθοδηγεί, του αφαιρεί ή του βάζει ενέργεια και πολλά άλλα.

Παραισθήσεις/Ψευδαισθήσεις:

Οι παραισθήσεις είναι η αποδοχή της πραγματικότητας με αλλοιωμένο τρόπο και οι ψευδαισθήσεις είναι η δημιουργία άλλης πραγματικότητας από τα αισθητήρια όργανα, χωρίς να υπάρχει κανένας εξωτερικός ερεθισμός. 

Δηλαδή κάποιος να ακούει φωνές- κάποιος να του μιλά, χωρίς να υπάρχει κανένας ή να βλέπει άτομα ή αντικείμενα, χωρίς αυτά να υφίστανται στην πραγματικότητα.

Το ίδιο μπορεί να συμβεί και με τα υπόλοιπα αισθητήρια όργανα, αφή, γεύση, όσφρηση.

Το άτομο που έχει αυτά τα συμπτώματα γίνεται αντιληπτό σαν να ζει σε μια άλλη διαφορετική πραγματικότητα. Όλα αυτά που βιώνει τα αισθάνεται και τα αποδέχεται ως αληθινά, έντονα πραγματικά και δεν μπορεί κανένας με όλα τα πιθανά επιχειρήματα που μπορεί να προβάλει να τον μεταπείσει για αυτά που νοιώθει πως υπάρχουν μέσα του ή γύρω του.

Άλλα συμπτώματα:

Τα  πιο πάνω συμπτώματα μπορούν επίσης να επηρεάσουν ένα άτομο και σε άλλες πτυχές της ζωής του όπως είναι η παραμέληση του εαυτού, συμπεριλαμβανομένης και της αυτοεξυπηρέτησης. 

Σε πολύ ακραίες περιπτώσεις μπορεί να παρατηρηθεί μια κατάσταση που ονομάζεται κατατονία κατά την οποία το άτομο δεν μπορεί να μιλήσει και να κινηθεί.

Επίσης μεγάλης σημασίας είναι η κοινωνική απόσυρση, η οποία έχει σχέση  με την μείωση επικοινωνίας λόγω φόβου, ντροπής ή κάτω από την επίδραση των παρανοϊκών ιδεών που τον κρατούν μακριά ή του υποβάλλουν ιδέες και σκέψεις μη συμβατές με τον κοινωνικό περίγυρο.

Το θέμα της επικινδυνότητας είναι πολυσυζητημένο. Ο σχιζοφρενής ζει την δυστυχία του και γίνεται επικίνδυνος αν νοιώσει απειλή από το περιβάλλον. Επειδή δεν έχει τους ανάλογους μηχανισμούς λογικής και κρίσης μια μη πρέπουσα συμπεριφορά από αυτούς που την έχουν μπορεί να τον κάνουν επικίνδυνο.

Το πιο πάνω ενισχύεται από προκαταλήψεις ή από υπερβολικές παρουσιάσεις από τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας, που κάποτε υπερτονίζουν πράξεις βίας από ψυχικά ασθενείς, ενώ αυτές που γίνονται καθημερινά από άτομα που δεν έχουν ψυχιατρική διάγνωση είναι δεκάδες φορές περισσότερο. 

Αυτό δημιουργεί στίγμα και διαιωνίζεται η κατάσταση. 

Η ευθύνη όμως ανήκει στον  καθ΄όλα υγιή άνθρωπο και στην κοινωνία στο σύνολο της, που καλείται και πολύ καλά ανταποκρίνεται και κατανοεί και βοηθά άτομα με σωματικά προβλήματα και αναπηρία,  με τον ίδιο τρόπο πρέπει να κατανοήσει και τον ψυχικά ασθενή, τον σχιζοφρενή, τον κοινωνικά ανάπηρο-  να τον αποδεχτεί, να τον στηρίξει  και να τον βοηθήσει.