Με τον όρο σωματόμορφες διαταραχές ονομάζουμε μια ξεχωριστή κατηγορία ψυχικών διαταραχών, στις οποίες η κύρια εκδήλωση είναι σωματική. Η πιο σύγχρονη ονομασία τους είναι πλέον «διαταραχές σωματικών συμπτωμάτων» (Somatic Symptom Disorders). Είναι εύλογο ο ορισμός αυτός να προκαλεί κάποια σύγχυση και για να γίνει πιο ξεκάθαρο θα μπορούσαμε να πούμε ότι, ένα από τα βασικά κριτήρια για αυτή τη διάγνωση είναι να μην υπάρχει κάποια οργανική αιτιολογία για τα σωματικά συμπτώματα, πάντοτε μετά από λεπτομερείς εξετάσεις από αντίστοιχους ιατρούς.                                                   

Συχνά εμφανίζονται σωματικά συμπτώματα στον γενικό πληθυσμό και ως ένα βαθμό θεωρούνται φυσιολογικά, κυρίως ως απαντήσεις του οργανισμού στο στρες. Όταν όμως επιμένουν και έχουν ως αποτέλεσμα δυσφορία και δυσλειτουργικότητα στην καθημερινότητα του ατόμου (χωρίς να μπορούν να αποδοθούν σε σωματική νόσο) τότε θα πρέπει να εξεταστούν από ειδικό ψυχικής υγείας.                                                                                                          

Εδώ είναι σημαντικό να τονιστεί ότι, παρά την ανυπαρξία οργανικής εξήγησης των συμπτωμάτων αυτών δε σημαίνει ότι δεν υπάρχουν, για τον ασθενή είναι μια πραγματικότητα που την βιώνει σχεδόν καθημερινά. Από την άλλη πλευρά όμως, το άτομο μεγαλοποιεί τα προβλήματα αυτά σε βαθμό υπερβολικό σε σχέση με την πραγματική τους βαρύτητα και συχνά αναφέρει ότι «ο γιατρός δεν παίρνει στα σοβαρά το πρόβλημα». 

Σύμφωνα με τα νέα κριτήρια του (DSM V) οι διαταραχές που ανήκουν σε αυτή την κατηγορία είναι: Διαταραχή Σωματικών Συμπτωμάτων (Σωματοποιητική Διαταραχή) με σύνηθες συμπτώματα πόνο, κόπωση, δυσπεψία, ευερέθιστο έντερο, αϋπνία, ζάλη. Είναι συχνότερη στις γυναίκες και σε άτομα με ιστορικό παιδικής κακοποίησης και ενώ έχει προοδευτική έναρξη ακολουθεί μια χρόνια πορεία. 

Διαταραχή Λειτουργικών Νευρολογικών Συμπτωμάτων (Υστερία ή Διαταραχή Μετατροπής), με κύρια κινητικά συμπτώματα: μυϊκή αδυναμία, παράλυση ,λιποθυμία, αστάθεια βάδισης και αισθητικά συμπτώματα: μείωση όρασης, θόλωση, τύφλωση, τσιμπήματα, μουδιάσματα, μυρμηγκιάσματα, μείωση ακοής. Ο ασθενής δεν προκαλεί επίτηδες τα συμπτώματα και ενώ τα συμπτώματα αυτά δικαιολογούν μια ιατρική εξέταση δεν βρίσκεται παθολογική ή νευρολογική αιτία. Συνήθως η εμφάνιση των συμπτωμάτων αυτών εμφανίζεται μετά από ένα στρεσσογόνο γεγονός. 

Διαταραχή Άγχους Σωματικής Ασθένειας (Υποχονδρίαση): Εδώ το άτομο έχει μια έντονη ενασχόληση με το ενδεχόμενο ότι πάσχει ή πρόκειται να αποκτήσει μια σοβαρή ασθένεια. Τις περισσότερες φορές δεν υπάρχουν συμπτώματα ή αν υπάρχουν είναι σε ήπιο βαθμό. Από την άλλη όμως υπάρχει υπερβολικό άγχος και θα λέγαμε ότι είναι συνεχώς σε μια κατάσταση συναγερμού αναφορικά με θέματα της υγείας του καθώς και δυσλειτουργικές συμπεριφορές σχετικά με αυτά π.χ. επανειλημμένοι έλεγχοι, εξετάσεις, ακτινογραφίες κ.α. Υπάρχει ίση επικράτηση των δύο φύλων στο σχετικό πληθυσμό.

Πλασματική διαταραχή (Factitious Disorder): ονομάζεται η εσκεμμένη μίμηση σωματικών ή/και ενίοτε ψυχολογικών συμπτωμάτων ανεξάρτητα με το αν έχουν ατομικό όφελος και κυρίως χωρίς να έχει επίγνωση το άτομο για τα κίνητρα που τον οδηγούν να το κάνει αυτό. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να χρησιμοποιηθεί εσκεμμένης πρόκληση συμπτωμάτων στο ίδιο το άτομο π.χ. να λάβει φάρμακα κρυφά. 

Αναφορικά με την θεραπεία των διαταραχών αυτών κύριος στόχος είναι η εδραίωση σχέσης εμπιστοσύνης του θεραπευτή με τον ασθενή σε μια προσπάθεια φυσιολογικοποίησης και καθησυχασμού σχετικά με τα συμπτώματα. Με την παρέλευση κάποιου χρονικού διαστήματος ο ασθενής θα αποκτήσει σημαντικό βαθμό επίγνωσης για την προέλευση, την πυροδότηση και  την παράταση των συμπτωμάτων αυτών. Στη συνέχεια θα εκπαιδευτεί στο να αναπτύξει δεξιότητες για τον έλεγχο και την διαχείριση της συνεχούς αναζήτησης συμπτωμάτων και των δυσάρεστων συναισθημάτων (άγχος, κατάθλιψη, θυμός, απελπισία) που προκαλούνται ως αποτέλεσμα.