Η παρανοειδής διαταραχή προσωπικότητας έχει σαν βασικό χαρακτηριστικό την έλλειψη εμπιστοσύνης και την έντονη καχυποψία προς τους άλλους ανθρώπους. Η ηλικία έναρξης της διαταραχής είναι η εφηβεία όπου το άτομο είναι μοναχικό και
παρουσιάζει άγχος κατά τις διάφορες κοινωνικές συναναστροφές. Επίσης, η σχολική επίδοση του ατόμου είναι χαμηλή. Το άτομο εμφανίζει δυσκολία στο να εμπιστευτεί το περίγυρό του και πιστεύει ότι τα κίνητρα των πράξεων του είναι κακόβουλα. Πιστεύει ότι τον εκμεταλλεύονται και δεν τον αντιμετωπίζουν σωστά.
Η παρανοειδής διαταραχή είναι μια διαταραχή γνωστικής λειτουργίας, αφού το άτομο ψάχνει διαρκώς ενδείξεις στο περιβάλλον του που να υποστηρίζουν τις υποψίες του και η συμπεριφορά των άλλων βασίζεται στις υποψίες αυτές. Τα άτομα με παρανοειδής διαταραχή πιστεύουν ότι οι άλλοι τους κακολογούν και θέλουν να τους εκμεταλλευτούν ή ότι οι φίλοι τους και οι αγαπημένοι τους, τους έχουν προδώσει.
Η διάθεση του
είναι ευμετάβλητη. Έχει εκρήξεις θυμού και ξεσπά ξαφνικά σε κλάματα. Βρίσκεται συνεχώς σε κατάσταση επαγρύπνησης και επιφυλακή. Υπάρχουν στιγμές που βρίσκεται εκτός πραγματικότητας, με τις καταστάσεις να του φαίνονται εξωπραγματικές και τα συναισθήματα του να παραλύουν. Η συμπεριφορά του αυτή συχνά προκαλεί απορία στους γύρω του. Λόγω του ότι βιώνει ένα αίσθημα μειονεκτικότητας και απόγνωσης για τη ζωή του αισθάνεται άγχος και κατάθλιψη. Η πορεία και η εξέλιξη της ζωή του ατόμου με παρανοειδής διαταραχή προσωπικότητας επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό.
Η κοινωνική ζωή του ατόμου παρουσιάζει περιορισμούς εξαιτίας της καχυποψίας και της έλλειψης εμπιστοσύνης που διακατέχει το άτομο προς τα άτομα του περιβάλλοντος του. Επιπλέον λόγω των πεποιθήσεων αυτών του ατόμου οι δημιουργία φιλιών και οι γνωριμία με νέα άτομα δεν μπορούν να επιτευχθούν. Τα άτομα αυτά χαρακτηρίζονται από ψυχρότητα, συχνά είναι απόμακρα και αποφεύγουν τις προσωπικές επαφές. Υπάρχουν περιπτώσεις, που το άτομο έχει ένα σύμμαχο, ο οποίος είναι συνήθως σε κατώτερη θέση α;πό τους ίδιους, κάποια στιγμή όμως αρχίζουν να τον υποπτεύονται και αυτόν, έτσι τον εγκαταλείπουν. Ορισμένοι
ασθενείς είναι πολύ απομονωμένοι, ή μπορεί και να προσκολληθούν σε παρακμιακές
πολιτικές οργανώσεις.
Όσον αφορά τις εργασιακές
σχέσεις ο πάσχων τείνει να είναι επικριτικός σε μεγάλο βαθμό, ελεγκτικοί και επίπονοι ειδικά όσον αφορά τις αδυναμίες ή τα λάθη των άλλων. Επιδιώκουν να είναι ανεξάρτητοι και δεν δέχονται κριτικοί από άλλους. Επιπλέον, γίνονται επιθετικοί και αυτό μπορει να τους οδηγήσει ακόμα και στο δικαστήριο. Όλα αυτά που συμβαίνουν θεωρούν ότι οφείλονται σε εξωτερικούς παράγοντες.
Οι λόγοι εμφάνιση της διαταραχής προέρχονται από το παρελθόν. Ανατρέχοντας στο παρελθόν το άτομο θα συνειδητοποιήσει ότι δεν μπορούσε να εμπιστευτεί τα μέλη της οικογένειας του, εξαιτίας του ότι πρόδιδαν την εμπιστοσύνη του ή συμπεριφορά τους ήταν άσχημη. Επιπλέον μπορεί ακόμα το άτομο να έπεσε θύμα κακοποίησης είτε λεκτικής, είτε σωματικής είτε σεξουαλικής. Τέλος, μπορεί επίσης ο ένας από τους γονείς του να επαναλάμβανε στον ίδιο ότι δεν θα έπρεπε να εμπιστεύεται τους άτομα εκτός οικογένειας ή ο τρόπος που εξέφραζε την στοργή και την αγάπη του προκαλούσε στο πάσχοντα αμηχανία.
Οι εμπειρίες και τα βιώματα αυτά, διαμόρφωσαν σταδιακά ένα συγκεκριμένο τρόπο σκέψης που το άτομο αντιλαμβάνεται τον εαυτό του και τον κόσμο. Ο τρόπος αυτός, αναγκάζει το άτομο να βρίσκεται σε εγρήγορση για να προστατέψει τον εαυτό του και πολλές φορές πληγώνει τους άλλους πριν άλλους προτού το πληγώσουν εκείνοι ή τους θέτει σε δοκιμασία. Με τον τρόπο αυτό δεν μπορεί να διατηρήσει σταθερές και ισορροπημένες σχέσεις και βρίσκεται σε διαρκή συναισθηματική ανησυχία και εκδηλώνει εκρήξεις θυμού.
Οι παρανοειδής διαταραχή προσωπικότητας αντιμετωπίζεται με συνδυασμό φαρμακευτικής αγωγής και ψυχολογικής στήριξης.