Η συμπεριφορά που συγκρούεται με τις υπάρχουσες αξίες και τους κανόνες του περιβάλλοντος που βρίσκεται το άτομο, θεωρείται πως είναι αντικοινωνική ή παραβατική. Μια επιθετική συμπεριφορά που κατευθύνεται προς αλλά άτομα ή μια μη επιθετική συμπεριφορά για παράδειγμα φυγή από το σπίτι, φθορά ή καταστροφή της περιουσίας άλλων, διάφορες κλοπές κ.ά.
Για να πληρούνται τα κριτήρια της διάγνωσης “Διαταραχή διαγωγής” πρέπει η συμπεριφορά να διαρκεί για χρονικό διάστημα τουλάχιστον 6 μήνες και να επηρεάζει άμεσα την καθημερινότητα του παιδιού.
Υπάρχουν διάφορες μορφές παραβατικότητας όπως:
- Σχολικός εκφοβισμός
- Λεκτική βία
- Σωματική βία
- Ψυχολογική βία
- Συναισθηματική βία
- Σεξουαλική βία και παρενόχληση
- Κλοπή
- Σκασιαρχείο
Η αναλογία αγοριών και κοριτσιών όσον αφορά τις παραβατικές συμπεριφορές είναι 3-4:1 και επίσης τα αγόρια έχουν πιο αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης παραβατικής συμπεριφοράς. Για τις διάφορες των δυο φυλών μπορούν να γίνουν παρατηρήσεις μετά τον δεύτερο χρόνο της ζωής, με τα αγόρια να υπερτερούν έναντι των κοριτσιών στην ένταση και στην έκταση, τόσο της επιθετικής όσο και της μη επιθετικής συμπεριφοράς.
Τα τελευταία 10-20 χρόνια υπάρχει διεθνώς μια δραματική αύξηση του αριθμού κοριτσιών κυρίως εφηβικής ηλικίας με αντικοινωνική συμπεριφορά.
Για παιδιά με παραβατική συμπεριφορά η εστίαση στην πρόληψη είναι πολύ σημαντική. Έρευνες έχουν δείξει πως πρώιμα και κατευθυνόμενα μέτρα έχουν πολύ καλά αποτελέσματα σχετικά με την αποτροπή εμφάνισης παραβατικής συμπεριφοράς.
Επιπρόσθετα οι μακροπρόθεσμες θεραπείες έχουν δείξει πως έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα επιτυχίας. Αναφορικά με τα πρώιμα μέτρα πρόληψης, είναι κυρίως μέτρα που λαμβάνονται πριν το παιδί ξεκινήσει να πηγαίνει σχολείο και εστιάζουν σε οικογένειες υψηλού κινδύνου με σκοπό να μειωθεί ο κίνδυνος δημιουργίας ανασφαλούς δεσμού αναμεσά σε μητέρα και βρέφος.
Επίσης, οι γονείς πρέπει να μάθουν να διαχειρίζονται την σχέση τους με το παιδί, χωρίς να χρησιμοποιούν τιμωρίες, ανταγωνιστικότητα ή απορριπτικές μεθόδους διαπαιδαγώγησης και επίσης να υπάρχει καλύτερη επικοινωνία μαζί με τα παιδιά τους όπως και το να συμμετέχουν σε διάφορες δραστηριότητες μαζί τους
Η αποτελεσματική θεραπεία θα έχει ως στόχους:
- Την βελτίωση της δυσλειτουργικής εικόνας του παιδιού στο σύνολο της.
- Tην εξάσκηση της ικανότητας του παιδιού να μάθει σε ατομικό ή ομαδικό επίπεδο καλύτερο έλεγχο της επιθετικότητας και των παρορμήσεων του σε συγκεκριμένες καταστάσεις.
- Την αποτελεσματική διαχείριση των διαπροσωπικών του σχέσεων
- Την εκπαίδευση γονέων.
Η εκπαίδευσή των γονέων εστιάζει στην ενθάρρυνση τους για να καταφέρουν οι ίδιοι να εφαρμόσουν ειδικά προγράμματα στήριξής του παιδιού και να ελέγξουν την συμπεριφορά του παιδιού στο σπίτι και στο σχολείο πιο αποτελεσματικά. Πιο απλά χρειάζονται εκπαίδευση και οι γονείς και τα παιδιά σε συγκεκριμένους και αποτελεσματικότερους τρόπους συνύπαρξης, επικοινωνίας και επίλυσης προβλημάτων.
Ακόμα μια παρέμβαση μπορεί να γίνει στα σχολεία σε περιπτώσεις παιδιών με παραβατική συμπεριφορά και ταυτόχρονα μαθησιακές δυσκολίες και ΔΕΠ./Υ. Οι παρεμβάσεις αυτές έχουν δείξει πως είναι αποτελεσματικές και αφορούν προγράμματα που έχουν άμεση σχέση με την σχολική εργασία (π.χ. ανάγνωση) ή κάποιες υποστηρικτικές διδασκαλίες.
Έρευνες έχουν δείξει πως θεραπευτικές παρεμβάσεις στα πιο πάνω έχουν αποφέρει μείωσή παραβατικών πράξεων σε ποσοστό μέχρι και 40%
Με την σωστή αντιμετώπιση το μέλλον του παιδιού με παραβατική συμπεριφορά μπορεί να αλλάξει προς το καλύτερο. Είναι όμως πολύ σημαντικό να εντοπιστεί έγκαιρα η συμπεριφορά αυτή για να υπάρχει καλύτερο αποτέλεσμα και να εφαρμοστεί η θεραπευτική παρέμβαση από μικρή ηλικία με περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας.