Κατά το τελευταίο χρονικό διάστημα πολλοί άνθρωποι παραπονούνται από κούραση και όταν ρωτηθούν αν έκαναν καμιά βαριά σωματική εργασία, αναφέρουν πως τώρα δεν έχουν καμιά απασχόληση.Η κούραση τους δεν οφείλεται στην άσκηση του σώματος αλλά τον τρόπο με τον οποίο ο κάθε άνθρωπος βιώνει ψυχολογικά την αδράνεια, την έλλειψη εργασίας και ουσιαστικής απασχόλησης και αυτό τον βαραίνει περισσότερο.

Αυτό είναι ένα από τα κυριότερα συμπτώματα της πανδημικής κούρασης, αλλά πιο κάτω θα δούμε και άλλα.

Μετά το πρώτο σοκ αρχίσαμε να ζούμε μια κατάσταση στρες η οποία στην αρχή ήταν οξεία και σταδιακά μετατρέπεται σε χρόνια. Λόγω των συνεχιζόμενων μέτρων κοινωνικής απομόνωσης, αλλά κυρίως στην αλλαγή του κοινωνικού μας στάτους- απώλεια ή πιο λίγη εργασία, τηλε- εργασία, πιο λίγη επικοινωνία με γνωστούς φίλους, με πελάτες, απομόνωση, παρατηρείται μια συνεχής συναισθηματική υπερφόρτωση, που μας αναγκάζει να βιώνουμε με ένα διαφορετικό τρόπο τις νέες πραγματικότητες που μας καλούν να τις αποδεχτούμε και να προσαρμοστούμε σε αυτές.

Τα πιο πάνω και πολλά άλλα μας οδηγούν σε ψυχική εξάντληση και αυτό το νοιώθουμε σαν κούραση.

Η πανδημία με τα χαρακτηριστικά της γνωρίσματα μας φέρνει αντιμέτωπους με μια σειρά από νέα γεγονότα και συναισθήματα, αλλά μας αναγκάζει να αλλάξουμε ριζικά και όλες μας τις προηγούμενες κοινωνικές θεωρήσεις και να τις ταυτίσουμε με αυτές της επικρατούσας πλειοψηφίας, ή τουλάχιστον αυτές που επικρατούν ή ακούγονται ή διαβάζονται σαν οι πιο δημοφιλείς απόψεις, στάσεις και πεποιθήσεις.

Ένα από τα βασικά θέματα που μας απασχόλησαν από την πρώτη στιγμή της πανδημίας είναι το θέμα του « εχθρού» και οι συγκρούσεις που μας δημιουργεί μέσα μας, γιατί αυτός σαν ιός είναι αόρατος και αυτό μας δυσκολεύει να πάρουμε συγκεκριμένα μέτρα εναντίον του. Μέχρι τώρα συνηθίσαμε να βλέπουμε, να περιγράφουμε και να αντιλαμβανόμαστε τον συγκεκριμένο μας εχθρό και να ετοιμαζόμαστε πως να τον αντιμετωπίζουμε.

Τώρα αυτός δεν εμφανίζεται καν, ούτε απειλεί λεκτικά ή μη λεκτικά, δεν «υπάρχει» αλλά κάνει ζημιά και καταστρέφει γιατί υπάρχει και η μοναδική μας άμυνα παρέμεινε η φυγή και το κρυφτούλι.

Αυτό φέρνει πολλές δυσκολίες στην αποδοχή του και για αυτό πολλά από τα μέτρα πρόληψης για σχεδόν ένα χρόνο τώρα δεν πέτυχαν.

Πρώτο γιατί ο εχθρός είναι αόρατος και δεύτερο γιατί χρησιμοποιεί το σώμα του συμπολίτη, του συναδέλφου, του συγγενή για μεταφορέα του.

Εδώ, χωρίς καν να το σκεφτούμε,  δημιουργούνται αντικρουόμενα συναισθήματα γιατί εμείς θέλουμε να καταπολεμήσουμε τον εχθρό και αυτός μας παρουσιάζεται με το πρόσωπο αγαπημένων μας προσώπων. Και αν χρειαστεί να τον πολεμήσουμε πραγματικά πρέπει να απομακρυνθούμε και να αποστασιοποιηθούμε από αγαπημένα μας πρόσωπα ή γενικά από τις αναγκαίες ανθρώπινες μας επαφές.

Μας είναι δηλαδή δύσκολο να δεχτούμε πως όλοι αυτοί οι μεταφορείς του «εχθρού» μας έχουν γίνει και δικοί μας εχθροί και ότι αν θέλουμε να πολεμήσουμε τον εχθρό μας και να τον κατατροπώσουμε πρέπει να τους απορρίψουμε και να αποφύγουμε όλους αυτούς και όλοι αυτοί εμάς, γιατί εμείς είμαστε και για αυτούς οι υπό αμφιβολία «εχθροί».

Μόνο αυτός ο συλλογισμός και η ανάλυση του φέρνει σύγχυση και κούραση.

Φανταστείτε τώρα πως ο εγκέφαλος μας, για να επιβιώσουμε χωρίς να προσληφθούμε από τον ιό, πρέπει να βρει και τρόπους εφαρμογής των πιο πάνω, αλλά ταυτόχρονα να συνεχίσουμε μέσα από την εργασία μας να εξασφαλίζουμε τα μέσα για να ζήσουμε εμείς και η οικογένεια μας, αλλά και να  προσποιούμαστε και να φαινόμαστε πως διατηρούμε τις φιλικές  μας σχέσεις με τους υποτιθέμενους μας εχθρούς ή τους μεταφορείς του εχθρού μας...

Δεύτερο μέχρι τώρα η αντιμετώπιση « εχθρών», οποιουδήποτε είδους, έκρυβε κάποιας μορφής αντίσταση με καθολική συνένωση δυνάμεων, τώρα απαιτείται άκρα ατομικότητα και η παραδοσιακή άμυνα όλων των εχθρών του έθνους, της πατρίδας, της ομάδας μας, της οικογένειας μας που ξέραμε μέχρι τώρα από το « εμείς» περνά στο πολύ εγωιστικό και εγωκεντρικό « εγώ».

Δεν είναι δηλαδή η ομαδική επίθεση, αλλά η ατομική μου άμυνα, δηλαδή η απομόνωση που θα εξοντώσει τον εχθρό...

Αυτό πάλι προκαλεί μια άλλους είδους ενδοψυχική σύγκρουση που φέρνει ψυχική εξουθένωση.

Ένα άλλο σημείο της πνευματικής μας κούρασης είναι η αβεβαιότητα για το μέλλον και η δυσκολία πρόβλεψης του.

Μέχρι τώρα και στις χειρότερες των περιπτώσεων που βιώσαμε, πολιτικές και οικονομικές με τα χρηματιστήρια και τα κουρέματα στον τόπο μας, κάποιος που δήλωνε τεχνοκράτης ή ειδικός επιστήμονας στο θέμα, μπορούσε να κάνει και μια πρόβλεψη και ανεξάρτητα αν ήταν σωστή, πραγματοποιήσιμη  ή όχι, είχαμε την ευκαιρία να την δεχτούμε ή όχι και να πάρουμε θάρρος, να κάνουμε σχέδια και να προχωρήσουμε.

Στην περίπτωση όμως του κορονοϊού οι ειδικοί μέχρι τώρα περιγράφουν και καταγράφουν με στατιστικό και επιστημονικό τρόπο την πραγματικότητα, αλλά κανένας δεν δηλώνει ειδικός για τις προβλέψεις ούτε για την πορεία της μόλυνσης να μην μιλήσουμε για την οικονομία και το μέλλον της ζωής μας...

Στον απλό άνθρωπο είναι πολύ δύσκολο να σταματήσει να αναζητά λύσεις από προβλέψεις και αφού δεν υπάρχουν πρέπει οπωσδήποτε να συνειδητοποιήσει, να  παραδεχτεί και να δηλώσει με ρεαλιστικό τρόπο, πως πράγματι δεν ξέρει και δυστυχώς, για να ηρεμήσει,  παρόλο που πολύ ενδιαφέρεται, πρέπει όμως να δηλώσει, πως δεν ενδιαφέρεται για να ξέρει...

Αυτό όμως φέρνει αγωνία για το μέλλον, άγχος, στρες, ανησυχία και όλα μαζί ενισχύουν της κούραση.

Ένας άλλος βασικός παράγοντας είναι η οριζοντίωση του βιωματικού μας χρόνου. Ο χρόνος που βιώνουμε με τις θρησκευτικές , εθνικές, ονομαστικές γιορτές, τα γενέθλια, ακόμη και τα μνημόσυνα, τα ταξίδια μας στην χώρα ή στο εξωτερικό, η διαφορετικότητα μιας ημέρας μας από τις υπόλοιπες και πολλά άλλα γεγονότα με τις διακοπές, τις προετοιμασίες, την πραγματοποίηση γεγονότων, αλλαγή συναισθημάτων, διαφοροποιούν την αντίληψη μας για τον χρόνο.

Tα Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά, Πάσχα και άλλες γιορτές πολύ λίγο θα διαφέρουν από την ωμή και άχρωμη καθημερινότητα μας, γιατί λόγω των μέτρων θα στερηθούμε εξόδους, φαγητά και επαφές, ωραίες στιγμές με φίλους, ανταλλαγή δώρων, ευχάριστων συναισθημάτων, φαγοπότι με πολλούς  και πολλά άλλα που πάλι  επιβαρύνουν  τον ψυχισμό μας και φέρνουν κούραση γιατί η ζωή μας γίνεται ρουτίνα χωρίς χρώματα και αλλαγές.

Η ροή των ειδήσεων και τώρα με την συνεχή ανακοίνωση καθημερινά στατιστικών θανάτων μεταφέρεται στο μυαλό μας ως ζωντανή απειλή του θανάτου και αυτό είναι επίσης μια άλλη πολύ μεγάλη και σοβαρή  στρεσογόνα αιτία για την ανάπτυξη της κούρασης που αναλύουμε.

Εδώ ο προβληματισμός που θέτουμε στον εγκέφαλο μας είναι μεγάλος γιατί μαζί με τους αριθμούς πρέπει να δημιουργηθεί στην σκέψη μας και μια εικόνα της πραγματικότητας, η οποία όμως μας γεννά φόβο και για αυτό συνεχώς αρνούμαστε να την δημιουργήσουμε.

Η φυγή μας όμως μας γεννά ένταση, γιατί από την μια γνωρίζουμε την πραγματικότητα, αλλά το μόνο που κατορθώνουμε να κάνουμε είναι από τον φόβο μας να κλείνουμε τα μάτια με την ελπίδα πως αφού δεν την βλέπουμε δεν υπάρχει.

Μπορεί όμως τις ειδήσεις με τις λεπτομέρειες τους να τις αποφύγουμε, όμως δεν μπορούμε να αποφύγουμε τον συναισθηματικό φορτίο που φορτώνουμε τον εγκέφαλο μας από τις τραγωδίες των ανθρώπων που πεθαίνουν ή βρίσκονται σε αναπνευστήρες και τον καθόλα φυσιολογικό φόβο που μας διακατέχει να μην είμαστε εμείς, ή αγαπημένα μας πρόσωπα κάποια μέρα στην θέση τους.

Μια άλλη πτυχή είναι η απώλεια των άμεσων επαφών με φιλικά και συγγενικά μας πρόσωπα. Παρόλη την εικονική μας σχέση μέσω των σύγχρονων τηλεπικοινωνιακών μέσων η απουσία επίσης σωματικής επαφής με αγαπητά πρόσωπα, όπως είναι το άγγιγμα,  η χειραψία, η αγκαλιά, το φιλί,  δημιουργούν και συντελούν με τον δικό τους τρόπο στην ανάπτυξη της κούρασης.

Πρόληψη

Μελετώντας τα πιο πάνω και κατανοώντας τους παράγοντες που οδηγούν στην πανδημική κούραση πρώτα πρέπει να λειτουργήσουμε προληπτικά για να μην επιτρέψουμε να μας βρει και δεύτερο αν έχει εμφανιστεί να λάβουμε μέτρα για την απομάκρυνση της πριν την εμφάνιση ψυχοσωματικών συμπτωμάτων.

Τα μέτρα που μπορούμε να λάβουμε είναι η μείωση λήψης όλης της ροής των πληροφοριών, δηλαδή να γίνουμε πιο επιλεκτικοί από ποιους και τι ακούμε.

Να αποφεύγουμε συνειδητά την αναζήτηση εξήγησης για όλα αυτά που συμβαίνουν γύρω μας και να μην βάζουμε αυτί σε διάφορα συνωμοσιακά σενάρια που με το αποπροσανατολισμό τους δίνουν την εντύπωση γνώσης της κατάστασης και πως δήθεν με την αποδοχή τους θα οδηγηθούμε σε ψυχική ηρεμία.

Θα παραμείνουμε χωρίς άγχος μόνο αν παραδεχτούμε πως δεν γνωρίζουμε τι γίνεται και δεν ενδιαφερόμαστε να  μάθουμε προφητικά τι θα γίνει.

 Απλά να προσέχουμε να μην μολυνθούμε για να μην μολύνουμε και άλλους...

Να φροντίζουμε τον εαυτό μας, τόσο από πλευράς διατροφής, υγιεινής, σωματικής και ψυχικής ευεξίας για να αντέξουμε αυτή την μεγάλη δοκιμασία.

Εστω και με τα ηλεκτρονικά μέσα που διαθέτουμε και εκεί που μπορούμε και προσωπικά πρέπει να κρατούμε ζωντανή την επαφή μας με όλους τους συγγενείς, γνωστούς, φίλους, συναδέλφους, συνεργάτες, γείτονες και με όποιο μας κάνει να νοιώθουμε πως υπάρχουμε.

Να κάνουμε πλάνο για την καθημερινή μας απασχόληση, να βρούμε τρόπους για να αποφύγουμε την ρουτίνα και την οριζοντιοποίηση του χρόνου.

Να αναπτύξουμε τα ενδιαφέροντα μας με πράγματα εύκολα εφαρμόσιμα στις συνθήκες που βιώνουμε.

Πρέπει τέλος να αντιληφθούμε πως τώρα χρειάζεται να κάνουμε ψυχική άσκηση για μακροχρόνια αντιμετώπιση παρόμοιων δυσκολιών.

Η αναζήτηση και δραστηριοποίηση όλων των εσωτερικών δυνάμεων  που διαθέτουμε θα μας κάνει να αποφύγουμε την αναζήτηση τους από έξω.

Αυτές οι εξωτερικές δυνάμεις, δυστυχώς, βρίσκονται στην υπερφαγία, κάπνισμα,  στα ψυχοτρόπα φάρμακα, στο αλκοόλ, στις παράνομες ουσίες ή στην εξάρτηση από άλλα άτομα, ή ομάδες ανθρώπων που στερούν την ελευθερία μας και μας οδηγούν πιο βαθιά, από την πανδημική κούραση στην ενεργό ψυχοπαθολογία.

Ξεκινώντας από την βασική αρχή «πως τόσα άλλα περάσαμε, θα περάσει και αυτό» και γνωρίζοντας πως σε όλα τα ψυχοκοινωνικά φαινόμενα έτσι και σε αυτό που βιώνουμε τώρα το βασικό στοιχείο είναι ή πρόληψη, την οποία μόνο εμείς μπορούμε να την κάνουμε..., ας προχωρήσουμε λοιπόν...