Όταν ακούμε την λέξη μοναξιά και μοναχικός άνθρωπος στον νου μας έρχονται ηλικιωμένοι άνθρωποι, εγκαταλελειμμένοι από τα παιδιά τους, να κάθονται σε μια γωνιά ή σε ένα παγκάκι και να κοιτούν αόριστα σε ένα  σημείο.

Η μοναξιά όμως δεν αφορά την φυσική, σωματική μας απομόνωση ή απομάκρυνση  από τους άλλους. 

Η μοναξιά είναι συναίσθημα και προδιαγράφει την συναισθηματική μας απόσταση από τους άλλους παρά την φυσική μας.

 Η μοναξιά  είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά γνωρίσματα των ατόμων που  είναι εθισμένα στις ουσίες ή στις συμπεριφορές, χωρίς αυτό να  σημαίνει πως η μοναξιά του μοναχικού ανθρώπου αποτελεί δυστυχία γιαυτόν. Υπάρχουν και μερικοί που το απολαμβάνουν με τον δικό τους τρόπο.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. 

Ο εθισμός σε μια ουσία ή συμπεριφορά προϋποθέτει διάφορα στάδια εξέλιξης. Χρήση, κατάχρηση, εξάρτηση/εθισμός.  Η επικοινωνία  στην αρχή της χρήσης,  ανάμεσα σε μια ομάδα ανθρώπων, συνήθως εφήβων ή νέων είναι απαραίτητη. 

Στο αρχικό στάδιο η χρήση γίνεται με παρέα ενός ή περισσοτέρων ατόμων και η απόλαυση δεν έρχεται μόνο από την χρήση και την επίδραση της ουσίας ή της συμπεριφοράς  στον εγκέφαλο, αλλά και από την ατμόσφαιρα που δημιουργείται με την χρήση και τα ωραία συναισθήματα φιλίας και αλληλεγγύης που συνοδεύουν την τελετουργία της χρήσης.

Αυτό φαίνεται, στην χρήση ψυχοτρόπων εξαρτησιογόνων ουσιών,  μια πράξη  «παράνομη» με βάση τους νόμους και την μέχρι τώρα παράδοση, η οποία μετατρέπεται σε μια πρόκληση προς όλες τις μορφές της εξουσίας. 

Αυτή όμως ενώνει κατά παράξενο και ασυνήθιστο τρόπο ανθρώπους, τις περισσότερες φορές και άγνωστους μεταξύ τους, διότι ο ένας προσφέρει στον άλλο, είτε μέσα από την ουσία είτε μόνο με την παρουσία του με ένα καινοτόμο τρόπο, ευχαρίστηση στον άλλο ή στους άλλους...

Η εκτίμηση που χτίζεται μεταξύ τους είναι πολύ μεγάλη, διότι υπάρχουν στιγμές όπου κάποιος στερείται της δικής του ευχαρίστησης και απόλαυσης για να την προσφέρει στον άλλο. Αυτό είναι ιδιαίτερα εκτιμητό από το άτομο που βρίσκεται σε στέρηση και τα συμπτώματα του φέρνουν πόνους στο σώμα δυσφορία και αφόρητη δυστυχία.

Αυτό είναι πιο χαρακτηριστικό στην κατάχρηση οπιούχων, όπου τα στερητικά συμπτώματα είναι πολύ πιο έκδηλα, έντονα και αναπόφευκτα. 

Είναι αρκετό μια μικρή δόση από ένα φίλο να τον επαναφέρει στην φυσιολογική  ζωή, μέχρι φυσικά την εξασφάλιση  της επόμενης δόσης. Ναι, αλλά στην δύσκολη στιγμή όπου η φυσική και ψυχική δυσφορία σε κάνει παράλογο, η πράξη φιλίας που έδειξε κάποιος άλλος για να σε βοηθήσει να απελευθερωθείς από το άγχος, την έντονη αϋπνία και τον πόνο- σωματικό και ψυχικό- παραμένει ανεξίτηλα γραμμένη στην μνήμη, σαν συναίσθημα βαθιάς φιλίας και αγάπης. 

Με τον τρόπο αυτό  μέσα από τα αδελφικά φιλικά συναισθήματα, της συμπαράστασης και της αλληλεγγύης οι σχέσεις ανάμεσα στους χρήστες δένονται ακόμη πιο γερά. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που κάποιος, με διάφορους τρόπους, θυσιάζεται για τον φίλο, “ευεργέτη” του.

Αν η χρήση συνεχίσει, στα επόμενα στάδια, για διάφορους λόγους, γίνεται  σταδιακή απομάκρυνση από την ομάδα, τόσο φυσική όσο και συναισθηματική. 

Η αναζήτηση τώρα της ευχαρίστησης, αφού χάνεται η ομαδική τελετουργία, επιδιώκεται και παραμένει αποκλειστικά από την επίδραση της ουσίας στον εγκέφαλο με την εξασφάλιση της επόμενης δόσης.

Από  εδώ αρχίζουν να αναπτύσσονται τα πρώτα στάδια του εθισμού και μπαίνουν τα θεμέλια της μελλοντικής μοναξιάς. 

Τόσο η επίδραση των ουσιών στον εγκέφαλο, όσο και η άκρως πλέον προσωπική χρήση, οδηγούν το άτομο στην κοινωνική απόσυρση και την απομόνωση και  θίγουν σε σοβαρό βαθμό την συναισθηματική αμοιβαιότητα του εθισμένου με το περιβάλλον και δημιουργούν ρήγμα   στην σχέση του με τους άλλους, όποιοι και αν είναι αυτοί, χρήστες ή μη, φίλοι, συγγενείς ή ξένοι. 

Στο στάδιο αυτό οι συγγενείς των εθισμένων ατόμων με αγωνία αντιλαμβάνονται την σταδιακή συναισθηματική απομάκρυνση του εθισμένου ατόμου από τα άτομα της οικογένειας του, τους φίλους, συναδέλφους και γείτονες του και με λύπη νοιώθουν πως το κενό ανάμεσα στο εθισμένο άτομο και τους υπόλοιπους συνεχώς και σταδιακά μεγαλώνει. 

Το θέμα είναι πως το εθισμένο άτομο αρχίζει να ζει στον δικό του κόσμο και δεν αναγνωρίζει με κανένα τρόπο αυτή την νέα πραγματικότητα, δηλαδή το ότι έχει αλλάξει, ότι είναι πλέον διαφορετικός από πριν, πως δεν εκφράζει καθόλου συναισθήματα και ότι έχει απομακρυνθεί αρκετά από αγαπημένα του πρόσωπα και ότι γενικά η συμπεριφορά του δεν θυμίζει τίποτε από τον ευχάριστο και κοινωνικό του εαυτό.

 Όταν δε, σαυτή την κατάσταση πιεστεί από το περιβάλλον, για να το αντιληφθεί και να το κατανοήσει με σκοπό να το αλλάξει μέσα από την συμπεριφορά του, αναγκάζεται να πάρει αμυντική στάση, αρνείται τα πάντα, δεν δέχεται συζητήσεις και διάλογο και ακόμη μπορεί να εκφράσει θυμό και να δείξει επιθετικότητα.

Αυτό αποκλείει τους συμμάχους στην οικογένεια και τους φίλους του  να  μπορούν να κάνουν άλλες παρεμβάσεις για να αλλάξουν την κατάσταση και άμεσα δυσκολεύει την παροχή ξένης βοήθειας που έχει τον στόχο την επίτευξη αυτογνωσίας, που είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της έναρξης της προσπάθειας της απεξάρτησης.

Στην πορεία λοιπόν της προώθησης της απεξάρτησης είναι πολύ σημαντικό αυτό το σημείο- της μοναξιάς του εθισμένου ατόμου- να τύχει πολύ μεγάλης προσοχής στον χειρισμό του από το οικογενειακό σύστημα.

 Πρέπει να γίνει κατανοητό πως η μοναξιά που βιώνει το εθισμένο άτομο, δεν στρέφεται σκόπιμα ενάντια σε κανένα. Δεν είναι εχθρική πράξη.

Η μοναξιά είναι προϊόν, της χρήσης, του εθισμού και της δύσκολης πορείας που επέλεξε το εθισμένο άτομο και το αίσθημα της μοναξιάς δεν ελέγχεται συνειδητά από τον ίδιο. Ειδικά εκεί όπου ο εθισμός τον φόρτωσε ενοχές γιατί τον ανάγκασε να αποτύχει στην ζωή και να καταστρέψει σπουδές, οικογένεια, εργασία, καλή ζωή, ανθρώπινες σχέσεις, μέλλον... και που η στέρηση τώρα καθορίζει τον τρόπο της σκέψης και της συμπεριφοράς του.

 Είναι αναγκαίο λοιπόν, από πλευράς των δικών του και της οικογένειας του να δουν τα πράγματα και από την πλευρά του εθισμένου ατόμου. Κανένας δεν γνωρίζει τι είναι καλό και τι είναι κακό γιαυτόν σε μια δεδομένη στιγμή. 

Δεν μπορούμε να κρίνουμε τα πάντα με την δική μας λογική και συναίσθημα. 

Πολλές φορές για το εθισμένο άτομο η μοναξιά είναι τρόπος περίσκεψης, απομόνωσης και επαναξιολόγησης της πορείας του στην ζωή, καθορισμός ορίων από φίλους και εχθρούς και άλλες φορές αυτό μπορεί να είναι ευτυχία, να ζει δηλαδή στον δικό του κόσμο και να απολαμβάνει την ζωή του, χωρίς καμιά υποχρέωση προς οποιονδήποτε. 

 Κάποτε αυτό που φαίνεται μοναξιά μπορεί να είναι μια μορφή κατάθλιψης, που την βιώνει με τον τρόπο αυτό το εθισμένο άτομο και μπορεί, τόσο ο ίδιος όσο και όσοι είναι γύρω του να μην το καταλαβαίνουν πως υπάρχει.

Είναι γιαυτό που οι δικές μας συμβουλές, παραμένουν έκφραση του δικού μας τρόπου σκέψης και όχι του ατόμου που προσπαθούμε να πείσουμε να αλλάξει ή να δημιουργήσει τον δικό του τρόπο σκέψης. 

Δηλαδή με την επιμονή μας πολλές φορές μπορεί να μποϋκοτάρουμε την ίδια μας την προσπάθεια και να υπονομεύσουμε την αλλαγή που θέλουμε να γίνει.

Είναι σαν να του λέμε πως εμείς γνωρίζουμε καλύτερα από αυτόν τι είναι το καλό για αυτόν... Και αυτός ακριβώς αυτό δεν το δέχεται. 

Μπορεί μεν να γνωρίζουμε τι είναι το πιο σωστό, αλλά αυτό δεν το εκδηλώνουμε. Δεν έχουμε τι να κερδίσουμε. 

Μέσα από την αγάπη και την υπομονή μας συζητούμε με το εθισμένο άτομο τα υπέρ και τα κατά της κατάστασης αυτής και αφήνουμε στον ίδιο να πάρει τις αποφάσεις του. Μόνο με τον τρόπο αυτό τον κερδίζουμε ψυχολογικά για να τα βρει με τον εαυτό του, να κατανοήσει το πρόβλημα του και  να πάρει σοβαρές αποφάσεις για να το λύσει...

Η διαφορά της δυστυχίας της μοναξιάς των  εθισμένων ατόμων από όλους τους υπόλοιπους είναι  η διαφορετική πορεία τους στην ζωή, αλλά και η επιπρόσθετη επίδραση των ουσιών και της εθιστικής συμπεριφοράς στον εγκέφαλο τους. 

Πολλές ουσίες μπορούν, με την επίδραση τους στον εγκέφαλο, να δημιουργήσουν επιπρόσθετο άγχος, κατάθλιψη, ακόμη και ψύχωση με παρανοϊκές ιδέες, που μπορεί ακόμη να είναι και στραμμένες ενάντια σε μέλη του στενού τους περιβάλλοντος.

Η παρέμβαση μας λοιπόν πρέπει να είναι πολύ προσεκτική.  

Η αποφυγή της μοναξιάς δεν μπορεί να είναι αυτοσκοπός. 

Η μοναξιά θα διαφοροποιηθεί αν φύγει από την μέση ο εθισμός, διότι είναι αυτός που φέρει την ευθύνη για την ύπαρξη της. 

Όλες μας λοιπόν οι προσπάθειες είναι μέσα από την ανθρώπινη μας επαφή με το εθισμένο άτομο να βοηθήσουμε να αποκτήσει αυτογνωσία και να αποδεχτεί το πρόβλημα του για να βρει τρόπους μόνος του για να το λύσει. Να κάνει απεξάρτηση.

Τότε θα φύγει και η μοναξιά ή πιθανόν τότε θα είναι η κατάλληλη στιγμή για να ασχοληθούμε και εμείς με την μοναξιά του και να του δηλώνουμε συνεχώς πως είμαστε δίπλα του έτοιμοι να τον βοηθήσουμε στην προσπάθεια του για απελευθέρωση από τα δεσμά του εθισμού του.

Πριν όμως κάνουμε οποιαδήποτε προσπάθεια για να διορθώσουμε προβλήματα άλλων, πρέπει πρώτα να ασχοληθούμε και με την δική μας μοναξιά.

Μήπως βιώνουμε και εμείς μοναξιά; 

Μήπως έχουμε και δεν την συνειδητοποιούμε;

Με τις καταστάσεις που έχουμε στο σπίτι, με ένα μέλος εθισμένο, μήπως επηρεαστήκαμε και εμείς;

Αν έχουμε τέτοια μοναξιά ή κατάθλιψη, μπορούμε άραγε να την αποφύγουμε μόνοι μας ή πιθανόν χρειαζόμαστε και εμείς την βοήθεια άλλων;

 Αυτά τα λέμε για μα μην είμαστε μόνο καλοί στο να δίνουμε στους άλλους ωραίες κι χρήσιμες συμβουλές. 

Για να είμαστε και να παραμένουμε δυνατοί και να προσφέρουμε σε άλλους βοήθεια και στήριξη  πρέπει πρώτα εμείς να νοιώθουμε καλά...