Στην Κλινική ΒΕΡΕΣΙΕ προτείνεται θεραπεία της εξάρτησης από την Νικοτίνη τόσο στην Κλινική όσο και ως εξωτερικό Πρόγραμμα. Εφαρμόζεται επίσης εντατικό Πρόγραμμα Ατομικής Ψυχολογικής Απεξάρτησης, καθώς και αντιμετώπιση της συννοσυρότητας, δηλαδή ύπαρξη της εξάρτησης που συνοδεύεται και από ψυχική διαταραχή.

Η νικοτίνη είναι η ουσία που προκαλεί σωματική και ψυχολογική στήριξη. Ο εθισμός στην συμπεριφορά του καπνίσματος (δηλαδή όλες οι συνήθειες και πράξεις που κάνει ο καπνιστής από την στιγμή που αγοράζει τσιγάρα, που τα ανοίγει, βγάζει το τσιγάρο από το κουτί, το ανάβει, κάνει την πρώτη εισπνοή, ο συνδυασμός με άλλες πράξεις-ταυτόχρονη κατανάλωση καφέ, το σήκωμα το ακουστικού ενός τηλεφώνου και άλλα) είναι επίσης σημαντικό στοιχείο που συμβάλει στην ολοκλήρωση της ψυχολογικής εξάρτησης του καπνίσματος.

Από φαρμακολογικής άποψης, η νικοτίνη είναι διεγερτικό του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος διατίθεται σε μορφές απορροφήσιμες από το δέρμα, το ρινικό βλεννογόνο, το στοματοφαρυγγικό βλεννογόνο και το κατώτερο αναπνευστικό. Μεταβολίζεται κυρίως (90%) στο σηκώτι προς κοτιτίνη και οξείδιο της νικοτίνης.

Εισέρχεται με το αίμα στον εγκέφαλο 15 δευτερόλεπτα μετά από κάθε «ρουφηξιά» και συνδέεται στους νικοτινικούς χολινεργικούς υποδοχείς που υπάρχουν κυρίως στο φλοιό, το θάλαμο και άλλα μέρη του εγκεφάλου. Tο υποκειμενικό αίσθημα που προκαλεί η χρήση της νικοτίνης χαρακτηρίζεται από βελτίωση της διάθεσης, ενίσχυση των γνωσιακών λειτουργιών και μείωση της όρεξης για φαγητό.

Οι δράσεις αυτές αποτελούν μπορούν αν εξηγηθούν ως απλή επαναφορά στο φυσιολογικό από ανακούφιση των ήπιων στερητικών συμπτωμάτων της νικοτίνης. Αν κάποιος ακολουθήσει τις ανάγκες κάλυψης των στερητικών της νικοτίνης, πρέπει κάθε 8 λεπτά να καπνίζει ένα τσιγάρο.

Τα αίτια της χρήσης και εξάρτησης από τη νικοτίνη είναι βιοψυχοκοινωνικά (6-8). Πρέπει καταρχήν να τονισθεί η ύπαρξη γονιδιακών αιτίων που προδιαθέτουν στη χρήση και εξάρτηση από τη νικοτίνη, φαίνεται δε ότι υπάρχουν εν μέρει κοινές γονιδιακές προδιαθέσεις και με τη χρήση και εξάρτηση από το αλκοόλ (9). Όπως ήδη αναφέρθηκε, η νικοτίνη ενεργοποιεί τους ντοπαμινεργικούς μηχανισμούς συμπεριφορικής ενίσχυσης και εθισμού. Η λήψη νικοτίνης από το κάπνισμα του τσιγάρου οδηγεί στην ανάπτυξη εξάρτησης διότι:

α) η ουσία φτάνει στον εγκέφαλο σε ελάχιστο χρόνο

β) παρουσιάζονται πολλές αιχμές τής συγκέντρωσης της ουσίας στο αίμα, σε αντιστοιχία με ισάριθμες «ρουφηξιές»,

γ) τα τσιγάρα είναι κοινωνικώς αποδεκτά, διατίθενται ελεύθερα και η χρήση τους διαφημίζεται με διάφους τρόπους

δ) ακόμα και η κατάχρηση της ουσίας δεν προκαλεί τοξίκωση ούτε επικίνδυνες διαταραχές συμπεριφοράς.

Η έναρξη του καπνίσματος γίνεται συχνά κατά την εφηβεία, από νεαρά άτομα που συχνά χαρακτηρίζονται από χαμηλή αυτοεκτίμηση και σχολική επίδοση, παραβατικότητα, καταθλιπτική συμπτωματολογία και μιμητισμό. Οι επιδράσεις από την οικογένεια και τους φίλους είναι ιδιαίτερα σημαντικές

Για τη θεραπεία της εξάρτησης από νικοτίνη είναι σήμερα διαθέσιμα τα κάτωθι :

Α)Βουπροπιόνη: ουσία αντικαταθλιπτική η οποία διευκολύνει τη διακοπή τού καπνίσματος αφενός δια τής ντοπαμινεργικής της δράσης και αφετέρου επειδή δεσμεύει τούς νικοτινικούς χολινεργικούς υποδοχείς. Συνήθης δόση 300 mg.

Β)Βαρενικλίνη: πρόκειται για έναν μερικό αγωνιστή τών α4β2 νικοτινικών χολινεργικών υποδοχέων, τους οποίους αρχικά διεγείρει προκαλώντας τελικά απελευθέρωση ντοπαμίνης στους μετασυναπτικούς D2 υποδοχείς του επιχείλιου συστήματος, με μικρότερη όμως ένταση απ’ ότι η νικοτίνη. Ταυτόχρονα δεσμεύει τους υποδοχείς εμποδίζοντας τη δράση της νικοτίνης σε αυτούς, με συνέπεια το άτομο να μην αισθανθεί ευχαρίστηση εάν καπνίσει . Η βαρενικλίνη συνδέεται επίσης στους 5-HT3 υποδοχείς. (13)

Η δόση της βαρενικλίνης τιτλοποιείται σε ένα διάστημα 8 ημερών:

Ημέρες 1 − 3:0.5 mg άπαξ ημερησίως

Ημέρες 4 − 7:0.5 mg δις ημερησίως

Ημέρες 8 − Τέλος θεραπείας:1 mg δις ημερησίως

Η διάρκεια της θεραπείας είναι 12 εβδομάδες, με συνέχιση επί άλλες 12 εβδομάδες για σταθεροποίηση του θεραπευτικού αποτελέσματος. Επί αποτυχίας ή υποτροπής απαιτείται αναζήτηση και αντιμετώπιση των παραγόντων που σχετίζονται με την αποτυχία, πριν επαναληφθεί η θεραπεία.

Γ) Υποκατάσταση με σκευάσματα νικοτίνης (τσίχλα, υπογλώσσιο, διαδερμικό patch, ρινικό spray). Προσφέρουν ανακούφιση σε περιπτώσεις με μεγάλο κίνδυνο υποτροπής. (14)

Δ) Κλονιδίνη, νορτριπτυλίνη : φαρμακευτικές προσεγγίσεις δεύτερης επιλογής

Ε) Ψυχοθεραπείες: Η θεραπεία συμπεριφοράς είναι η πλέον αποτελεσματική .Χρησιμοποιούνται κυρίως οι εξής ειδικές τεχνικές: εκπαίδευση δεξιοτήτων, αποφυγή υποτροπής, έλεγχος του ερεθίσματος, ανάπτυξη απέχθειας προς το κάπνισμα.

Η ψυχοθεραπεία μπορεί να γίνεται σε ατομική ή σε ομαδική βάση. (15)

«ΒΗΜΑ ΜΕ ΒΗΜΑ»

ΔΟΜΗΜΕΝΟ ΕΝΤΑΤΙΚΟ ΑΤΟΜΙΚΟ

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΠΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ

Η χρήση/κατάχρηση της νικοτίνης προκαλεί ήπια σωματική εξάρτηση και δυνατή ψυχολογική εξάρτηση. Για την αποφυγή ορισμένων στερητικών και ψυχιατρικών προβλημάτων, αρκετές φορές είναι αναγκαία να αντιμετωπιστούν με φαρμακευτικά μέσα. Η ψυχολογική απεξάρτηση και η συνεχής αποχή από την χρήση απαιτούν συμμετοχή σε πρόγραμμα ψυχολογικής στήριξης. Το Πρόγραμμα «ΒΗΜΑ ΜΕ ΒΗΜΑ» είναι ένα δομημένο ατομικό πρόγραμμα Απεξάρτησης και βασίζεται στη λογική- συναισθηματική και συμπεριφερική θεραπεία

Μπορεί να εφαρμοστεί σε οποιοδήποτε στάδιο της χρήσης.

Εφαρμόζεται σε πολύ τακτικές ατομικές συναντήσεις ( εφαρμόζεται με βάση τις ανάγκες του θεραπευόμενου) από εκπαιδευμένο ψυχολόγο που διαρκούν ενάμιση ώρα.

Το πρόγραμμα με την επιτυχή αφομοίωση του προηγούμενου βήματος, εφαρμόζεται σταδιακά και καλύπτει ΒΗΜΑ ΜΕ ΒΗΜΑ τις ακόλουθες κυριότερες πτυχές:
1. Αναγνώριση και αποδοχή του προβλήματος
2. Η σχέση του ατόμου με τις ουσίες και συμπεριφορές εξάρτησης
3.Η ψυχολογική κατάσταση του θεραπευομένου. Ψυχομετρικά τεστ.
4. Ψυχοεκπαίδευση
5. Ύπαρξη, αναζήτηση και ενίσχυση κινήτρων.
6. Αλλαγή στάσεων/ πιστεύω απέναντι στο φαινόμενο της χρήσης.
7. Δραστήρια συμμετοχή/σχεδιασμός/εφαρμογή αλλαγών συμπεριφοράς σε σχέση με την χρήση
8.Οριοθέτηση στις σχέσεις/χώρους/χρόνο
9. Τοποθέτηση στόχων
10.Το πρόβλημα της χρήσης και η οικογένεια του θεραπευόμενου/ συνεξάρτηση/σύμμαχοι.
11.Αποτροπή της υποτροπής

ΕΠΙΣΗΣ στα εξαρτημένα άτομα και στις οικογένειες τους προτείνεται συμμετοχή σε Προγράμματα απεξάρτησης εσωτερικής διαμονής καθώς και σε ομαδικά προγράμματα ψυχολογικής απεξάρτησης.

Η τακτική συμμετοχή σε ομάδες αυτοβοήθειας για 5-10 χρόνια μετά την θεραπευτική παρέμβαση είναι κάτι που κρατεί τον εξαρτημένο μακριά από υποτροπές.