O καθένας από εμάς είναι μια ξεχωριστή οντότητα με διαφορετική προσωπικότητα και ο τρόπος που διαχειριζόμαστε την ζωή μας, τις σχέσεις μας και την καθημερινότητά μας ξεχωρίζει από τον άλλο.

Με τον ίδιο τρόπο διαφέρει η συμπεριφορά μας στην προσωπική μας ζωή, στον εργασιακό μας χώρο, στα πλαίσια της οικογένειάς μας, στους φίλους μας, στις κοινωνικές μας σχέσεις, αλλά και πίσω από το τιμόνι.

Την ώρα που οδηγούμε, εκτός από αρκετούς εξωτερικούς παράγοντες, όπως είναι η κατάσταση του δρόμου, η τεχνική κατάσταση του αυτοκινήτου μας, μεγάλη επιρροή για αυτό που κάνουμε έχουν οι σκέψεις που μας απασχολούν, η πίεση του χρόνου, η κατάσταση της υγείας μας γενικά και ειδικά η συναισθηματική μας διάθεση, οι άμυνές μας, ο σκοπός της οδήγησης μας και ειδικά το άγχος που κουβαλούμε μέσα μας ή που προκαλείται κατά την διάρκεια της πορείας μας και πολλοί άλλοι λόγοι.

Είναι για αυτό που η σύγχρονη ψυχολογία αντικρίζει και μελετά τον τρόπο οδήγησης σαν καθρέφτη της συναισθηματικής κατάστασης του οδηγού.

Στην Ψυχολογία της οδικής κυκλοφορίας ύστερα από αρκετές μελέτες και έρευνες καθορίστηκαν, στην βάση των χαρακτηριστικών του κάθε ενός οδηγού τέσσερεις βασικές κατηγορίες οδηγών, χωρίς φυσικά να αποκλείεται και ο συνδυασμός μιας ή περισσότερων από τις τρεις τελευταίες στον ίδιο τον οδηγό:

• Υπομονετικοί και προσεκτικοί
• Απρόσεκτοι και απερίσκεπτοι
• Ανήσυχοι και αγχωμένοι
• Θυμωμένοι και εχθρικοί.

Με τις πιο πάνω κατηγορίες γίνεται περισσότερο προσπάθεια όπως γίνει με τον καλύτερο τρόπο κατανοητή η διαφορετικότητα στην συμπεριφορά, παρά το ότι και οι τέσσερεις κατηγορίες μαζί, σε συνδυασμό ή ξεχωριστά μπορούμε να τις συναντήσουμε σε ένα και μόνο άτομο κατά την διάρκεια ενός οδηγήματος ή γενικά της πορείας του στην οδήγηση.

Υπομονετικοί και προσεκτικοί

Τα άτομα που ανήκουν στην πιο πάνω κατηγορία όπως γίνεται αντιληπτό είναι προσεκτικοί και υπομονετικοί. Αυτοί οργανώνουν το ημερήσιο τους πρόγραμμα και υπολογίζουν σωστά τις ώρες που θα βρίσκονται στον δρόμο, για μην αναγκάζονται να τρέχουν υπερβολικά για να προλάβουν. Εάν προκύψει κάτι δύσκολο στην κυκλοφορία στον δρόμο είναι υπομονετικοί και παραμένουν ήρεμοι για να αντιμετωπίζουν ότι απροσδόκητο μπορεί να προκύψει.

Συνήθως στην κατηγορία αυτή είναι άνθρωποι που είναι υπερβολικά επιφυλακτικοί στη ζωή τους είναι και ιδιαίτερα προσεκτικοί στην οδήγηση, τηρούν αυστηρά όλους τους κανόνες και αποφεύγουν το ρίσκο. 

Απρόσεκτοι και απερίσκεπτοι

Είναι άτομα εκδηλωτικά και ενθουσιώδη, που οδηγούν, με τον ίδιο τρόπο, όπως ζουν-απρόσεκτοι και μη σεβόμενοι κανόνες, αρχές ή σήματα τροχαίας. Αυτοί σε περίπτωση ελέγχων είναι τα άτομα που είναι θετικοί στο άλκοτεστ, νάρκοτεστ και συλλαμβάνονται με υπερβολική ταχύτητα.

Αυτή και οι υπόλοιπες κατηγορίες που ακολουθούν είναι χαρακτηριστικό των ατόμων με επαναστατική φύση, που τους ωθεί στον ετσιθελισμό στην αμφισβήτηση των κανόνων οδήγησης και στην συχνή παραβατικότητα.

Ανήσυχοι και αγχωμένοι

Είναι άτομα, όπου το χαρακτηριστικό τους είναι ότι συμβαίνει γύρω τους το βιώνουν με υπερβολικό στρες. Οδηγούν κάτω από πίεση και δυσκολεύονται να προσαρμοστούν στις δυσκολίες της κυκλοφορίας, 

Θυμωμένοι και εχθρικοί.

Σε αυτή την κατηγορία βρίσκονται οι θυμωμένοι στον δρόμο οδηγοί που δεν κρατούν αποστάσεις, δείχνουν επιθετικότητα στο προσπέρασμα, κάνουν χειρονομίες, βρίζουν μέσα και έξω από το αυτοκίνητο, αναβοσβήνουν φώτα και δημιουργούν ένταση για τον εαυτό τους και για τους γύρω τους.

Η συμπεριφορά στον δρόμο καθορίζεται από τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, αλλά και από τον τρόπο που εκφράζουν ή διοχετεύον τα συναισθήματα τους για πιθανή εκτόνωση.

Αυτό είναι χαρακτηριστικό στην ζωή του καθενός, αλλά στον δρόμο, αυτά εκδηλώνονται πολύ πιο ξεκάθαρα και έντονα.

Το κυριότερο θέμα που καθορίζει τον τρόπο της συμπεριφοράς είναι η αποδοχή μιας πολύ βασικής αρχής- αν θεωρούν τον δρόμο ως κυριαρχικό τους δικαίωμα παρά ένα μέσο συνεργικότητας με τους υπόλοιπους οδηγούς για να εξασφαλιστεί με ασφάλεια η επίτευξη του σκοπού- να πάμε από τον ένα τόπο σε άλλο.

Για το καθορισμό του είδους της συμπεριφορά μας στον δρόμο, εκτός της προσωπικότητας μας παίζουν ρόλο και πολλοί ψυχολογικοί παράγοντες- η επιμονή μας για έλεγχο των καταστάσεων που συμβαίνουν δίπλα μας, η εμμονή για υπεροχή στο οδήγημα και οι τρόποι αυτοάμυνας μας πού τελικά εκδηλώνονται με επιθετικότητα.

Επίσης αρκετά συμπλέγματα κατωτερότητας, που στον δρόμο εκφράζονται με κυριαρχικό τρόπο, και ξεχωρίζουν με το είδος και την μάρκα του αυτοκινήτου που οδηγούμε, με την ταχύτητα που αναπτύσσουμε στο προσπέρασμα, που δείχνει πως η θέση μας είναι περισσότερο ανταγωνιστική, παρά συμμετοχική στην οδική κίνηση

Για την ασφαλή οδήγηση παίζουν ρόλο πολλοί άλλοι βασικοί παράγοντες.

Ο άνθρωπος έχει ως εξωτερικό περίβλημα του το δέρμα του.

Μπαίνοντας στο αυτοκίνητο, αλλοιώνεται το αίσθημα των ορίων του και γίνεται μια επέκταση του εαυτού του, γιατί το αμάξωμα γίνεται το νέο του « δέρμα».

Με τον τρόπο αυτό νοιώθουμε πως έχουμε άλλο δέρμα και ανάλογα με το μέγεθος του οχήματος μας καθορίζουμε την θέση μας από θέση ισχύος ή όχι αλλά και την σχέση μας με τον χώρο που κινούμαστε.

Επίσης μεγάλη σημασία έχει η ψυχολογική κατάσταση που επικρατεί μέσα στο αυτοκίνητο από την παρουσία επιβατών, η οποία επηρεάζει τον οδηγό και τον χαρακτήρα του οδηγήματος. Αυτό καθορίζεται από τον σκοπό του ταξιδιού ( για δουλειά, διασκέδαση, ή κηδεία κ.α), και από την ανταλλαγή συναισθημάτων γύρω από αυτά, αλλά και από την ψυχική διάθεση των επιβατών, αν είναι χαρούμενοι, λυπημένοι, ήρεμοι ή εκνευρισμένοι, από την κατάχρηση αλκοόλ ή ουσιών, που αλλάζουν ριζικά όλη την ατμόσφαιρα.

Με βάση τα πιο πάνω θα κριθεί στο τέλος και η στάση της ομάδας για ομαλή ή επιθετική διαδρομή ή στον τρόπο συμπεριφοράς σε περίπτωση δυστυχήματος ή θέματος εγκατάλειψης του θύματος ή όχι. Η απόφαση για όλα αυτά εξαρτάται από την συλλογική ηθική της ομάδας και όχι μόνο του ξεχωριστού οδηγού.

Το στρές του οδηγήματος

Η λέξη στρες συχνά συγχίζεται με την λέξη άγχος. Παρόλο που μοιάζουν να είναι όμοιες, στην ουσία στρες είναι η ψυχοκοινωνική πίεση που δέχεται κάποιος, η οποία του δημιουργεί άγχος.

Και άγχος έχουμε το φυσιολογικό, που είναι αυτό που μας δίνει κινητήρια δύναμη για εγρήγορση για να λειτουργούμε και να αποδίδουμε καλά στην καθημερινή μας ζωή και το παθολογικό άγχος, που μας παραλύει και δεν μπορούμε να είμαστε λειτουργικοί.

Το στρες που παράγεται κατά την διάρκεια της οδήγησης διαφέρει πάρα πολύ από το στρες που δημιουργείται στις συνθήκες της οικογένειας, της εργασίας και της κοινωνικής μας παρουσίας.

Η διαφορετικότητα αφορά την συνεχή αλλαγή γεγονότων και καταστάσεων που μεταλλάσσονται πολύ γρήγορα και συνέχεια και απαιτείται συνεχής συγκέντρωση και προσοχή. Αυτά συμβαίνουν αδιάκοπα, απασχολούν την ακοή και την όραση και αλλαζουν σε πολύ μικρά χρονικά διαστήματα και είναι γεμάτα με υψηλή εγρήγορση, φόβο, αγωνία, αλλαγή συναισθημάτων και σκέψεων.

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος καλείται σε διαστήματα εκατοστών του δευτερολέπτου να προσαρμοστεί σε τέτοιο βαθμό σε αυτές τις καταστάσεις, όπου η οδήγηση να συνεχίζεται ομαλά και οι λειτουργία του εγκεφάλου και η απασχόληση του με άλλα γεγονότα, σκέψεις, θεώρηση του γύρω τοπίου, συνομιλίες με επιβάτες, ακρόαση τηλεφώνου ή ραδιοφώνου, επικοινωνία με ανθρώπους εκτός του αυτοκινήτου και άλλα να μην επηρεάζεται καθόλου και με την σειρά του να μην επηρεάζει το οδήγημα.

Τα γεγονότα και περιστατικά που συμβαίνουν κατά την διάρκεια της οδήγησης είναι πηγές πολλών ψυχολογικών δυνάμεων, που παράγουν πολλές αλληλουχίες συναισθημάτων και σκέψεων και δημιουργούν στρες..

Αυτά μπορεί να είναι απρόβλεπτα όπως η συμφόρηση, η απότομη διακοπή πορείας για διάφορους λόγους, το προσπέρασμα, η αλλαγή λωρίδας χωρίς σηματοδότηση, η πίεση από πίσω από αυτοκίνητο που έρχεται με ιλιγγιώδη ταχύτητα, η κακή συμπεριφορά άλλων οδηγών με χειρονομίες, φώτα ή κορνάρισμα, προσβλητικές φρασεολογίες και άλλα που αλλάζουν την διάθεση, τον τρόπο της σκέψης και μπορεί να επηρεάσει με πολύ σοβαρό τρόπο της οδήγησης και το τελικό του αποτέλεσμα.

Μπορεί δηλαδή λόγω αυτών των ιδαιτεροτήτων να προκληθεί δυστύχημα είτε από εμάς είτε εμείς να ωθήσουμε άλλο να εμπλακεί σε αυτό.

Ανάμεσα τώρα σε όλα αυτά που αναφέραμε συμπληρώνεται και στις μέρες μας ο Φόβος τη Κάμερας- σταθερής ή κινητής.ΚΑΜΕΡΟΦΟΒΙΑ.

Το πρώτο κύμα ήταν αυτό της σταθερής κάμερας, όπου αρκετοί οδηγοί, από φόβο αναζητούν παραπλήσιους δρόμους για να φθάσουν στον προορισμό τους για να αποφύγουν το πέρασμα από δρόμους όπου υπάρχουν κάμερες.

Αυτό είναι ένα επιπρόσθετο στρες, το οποίο ο κάθε οδηγός θα πρέπει από μόνος του να βρει τρόπους για να το ξεπεράσει.

Με κανένα τρόπο δεν τασσόμαστε εναντίον του μέτρου της ύπαρξης κάμερας, που θεωρούμε πως θα αλλάξει αρκετά πράγματα στην κυκλοφοριακή μας συμπεριφορά και συνείδηση, απλά επεξηγούμε τις νέες καταστάσεις που διαμορφώνουν την διάθεση μας την ώρα που κρατούμε το τιμόνι.

Καθόλου δεν μας έκανε έκπληξη η κουβέντα που ακούσαμε από ένα πολύ αγχώδη οδηγό: «Που καταντήσαμε, τώρα με τις κάμερες, να παρακαλούμε τα φώτα της τροχαίας να είναι κόκκινο»...

Με τον τρόπο αυτό συμπληρώνουμε ακόμη ένα είδος φοβίας ΚΑΜΕΡΟΦΟΒΙΑ.

Τρόποι αντιμετώπισης του στρες και της καμεροφοβίας;.

Από την αρχή πρέπει να πούμε πως ο καθένας μπορεί να κάνει μια αυτογνωστική αξιολόγηση, όπου μελετώντας τις κατηγορίες των οδηγών που περιγράψαμε στην αρχή να αντιληφθεί ποια είναι τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της προσωπικότητας του και της συμπεριφοράς του σε σχέση με την οδήγηση.

Ακολουθεί το στάδιο της περίσκεψης, όπου μακριά από εγωισμούς ο καθένας μπορεί να πει στον εαυτό του αν αυτό που είναι και κάνει στους δρόμους εργάζεται πραγματικά προς το συμφέρον του, αν τον ευχαριστεί και αν υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης της κατάστασης.

Αν θέλει αυτό μπορεί να το συζητήσει με αγαπημένα του πρόσωπα για να πάρει και μια άλλη εκτίμηση και αξιολόγηση.

Αν για παράδειγμα ένας καταλήξει στο συμπέρασμα πως η υπερβολική ταχύτητα είναι το πρόβλημα του, ας βάλει την λογική και την κρίση να δουλέψει υπεράνω φόβων για πρόστιμο και τιμωρίας, μόνο για την προσωπική ασφάλεια. 

Η λογική λέει πως αν υπάρχει διαφορά 20 χιλιομέτρων στην ταχύτητα άνω των 100, που επιτρέπεται στους αυτοκινητόδρομους στη κάλυψη της απόστασης Λάρνακας - Λευκωσίας θα δώσει κέρδος ανάμεσα στα 5-7 λεπτά και το ιδιο Λεμεσός Λευκωσία θα είναι ανάμεσα στα 9-14 λεπτά.

Και γιατί όλο αυτό το τρέξιμο, την στιγμή που μας περιμένουν 10-20 λεπτά καθυστέρησης στο μποτιλιάρισμα στην είσοδο στην Λευκωσία;

Με τον ίδιο τρόπο χρησιμοποιώντας την λογική και την κρίση θα πρέπει ν καταπολεμήσουμε τον φόβο της κάμερας-ας επιχειρήσουμε σε ώρες μη αιχμής να πλησιάσουμε και να περάσουμε από χώρους όπου υπάρχουν κάμερες. Με την πρακτική μας αντιλαμβανόμαστε ειδικά στα φώτα, τον χρόνο, που έχουμε στην διάθεση μας για να περάσουμε και να μην ρισκάρουμε, την ταχύτητα που θα κρατούμε και θα αναπτύξουμε. Χωρίς να το καταλάβουμε αποκτούμε εξαρτημένα αντανακλαστικά, περνούμε στα φώτα με τη ησυχία μας ο φόβος και το στρες φεύγει και απολαμβάνουμε το ταξίδι μας.

Εκείνο είναι πολύ βασικό είναι όλοι να γνωρίζουμε πως το στοιχείο του φόβου, ουδέποτε επηρεάζει αλλαγές στη συμπεριφορά, μόνο η ψύχραιμη θεώρηση της πραγματικότητας και η χρησιμοποίηση της λογικής και της κρίσης θα μας βοηθήσουν να καταπολεμήσουμε τους φόβους μας και να οδηγούμε ποιοτικά καλύτερα για την δική μας και την ασφάλεια των άλλων.

Γιατί για τη κακή συμπεριφορά του οδηγού δεν υπάρχει δεύτερη ευκαιρία για επανορθώσεις, όπως γίνεται σε άλλες περιστάσεις.