Η διάθεση του ανθρώπου είναι μια σύνθετη ψυχολογική κατάσταση που επηρεάζει τον τρόπο που σκεφτόμαστε, αισθανόμαστε και συμπεριφερόμαστε σε καθημερινή βάση. Είναι σαν ένα εσωτερικό "χρώμα" που βάφει τις εμπειρίες μας και τις αντιδράσεις μας. Μπορεί να κυμανθεί από την ευτυχία και την ενέργεια μέχρι τη θλίψη και την κόπωση.
Η διάθεση μας επηρεάζεται από μια πληθώρα παραγόντων, τόσο εσωτερικών όσο και εξωτερικών.
Μερικοί από τους πιο σημαντικούς είναι:
Βιολογικοί παράγοντες:
Γενετική
Η γενετική μας προδιάθεση μπορεί να παίξει ρόλο στη γενικότερη μας διάθεση, δηλαδή εκ φύσεως, όπως λέμε υπάρχουν άνθρωποι πρόσχαροι, χαρούμενοι, εξωστρεφείς με αίσθημα χιούμορ για ότι κάνουν,αλλά υπάρχουν και άλλα άτομα που είναι σκυθρωποί, συνεχώς σκεπτικοί, κλειστοί στον εαυτό τους, εσωστρεφείς που μεταδίδουν λύπη.
Επίσης η διάθεση επηρεάζεται σοβαρά από ορμόνες, όπως η σεροτονίνη, η ντοπαμίνη και η κορτιζόλη.
Σημαντικό ρόλο στις γυναίκες πάιζουν και οι γυνακείες ορμόνες.Οι γυναικείες ορμόνες αποτελούν ένα περίπλοκο σύστημα που ρυθμίζει πολλές σημαντικές λειτουργίες του γυναικείου οργανισμού, από την ανάπτυξη και την αναπαραγωγή μέχρι τη διάθεση και το μεταβολισμό.
Ας ρίξουμε μια πιο προσεκτική ματιά στις κύριες γυναικείες ορμόνες και τον ρόλο τους.
Τα οιστρογόνα και προγεστερόνη είναι οι πιο γνωστές γυναικείες ορμόνες και παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη των δευτερογενών χαρακτηριστικών του φύλου (στήθος, τρίχες κ.λπ.), στην εμμηνόρροια και στην εγκυμοσύνη.
Οι γυναικείες ορμόνες παρουσιάζουν σημαντικές διακυμάνσεις κατά τη διάρκεια του εμμηνορροϊκού κύκλου.
Οι αλλαγές στις ορμονικές τιμές επηρεάζουν τη διάθεση, την ενέργεια και άλλες σωματικές λειτουργίες.
Σωματική υγεία
Ασθένειες όλων των συστημάτων και οργάνων, ο πόνος, η έλλειψη ύπνου, η κακή διατροφή και έλλειψη άσκησης μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά τη διάθεση.
Ψυχολογικοί παράγοντες
Επίσης υπάρχουν μια σειρά ψυχολογικοί παράγοντες όπως σκέψεις και πεποιθήσεις, δηλαδή ο τρόπος που σκεφτόμαστε για τον εαυτό μας και τον κόσμο γύρω μας και όλα αυτά επηρεάζουν άμεσα τη διάθεσή μας.
Άμεσα συνδεδεμένο με τα πιο πάνω είναι τα συναισθήματα που βιώνουμε, όπως ο φόβος, η αγάπη, η χαρά, η ικανοποίηση η θλίψη και άλλα παρόμοια επηρεάζουν τη διάθεσή μας.
Ο παράγοντας στρες είναι ένας επίσης πολύ σημαντικός παράγοντας που μπορεί να προκαλέσει διακυμάνσεις στη διάθεση.
Κοινωνικοί παράγοντες
Οι σχέσεις μας με την κοινωνία, με την κοινότητα ,με την οικογένεια και τους συγγενείς μας και οι πολύ ιδιαίτερα προσωπικές σχέσεις, είτε είναι θετικές είτε αρνητικές, επηρεάζουν τη διάθεσή μας.
Επίσης το κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο ζούμε και υπάρχουμε και επικοινωνούμε όπως η οικογένεια, οι φίλοι, η εργασία, μπορεί να επηρεάσει τη διάθεσή μας.
Περιβαλλοντικοί παράγοντες
Ο καιρός μπορεί να επηρεάσει τη διάθεση, ιδιαίτερα σε άτομα που πάσχουν από εποχιακή συναισθηματική διαταραχή και σαν μέρος αυτών είναι και ο θόρυβος και η ρύπανση που μπορούν να προκαλέσουν στρες και να επηρεάσουν αρνητικά τη διάθεση.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η διάθεση είναι μια φυσιολογική ανθρώπινη εμπειρία και είναι αναμενόμενο να αλλάζει.
Ωστόσο, όταν οι διακυμάνσεις στη διάθεση είναι έντονες και παρατεταμένες, μπορεί να υποδηλώνουν την ύπαρξη κάποιας ψυχικής διαταραχής.
Η διάθεση μπορεί να επηρεάσει σημαντικά διαφορετικές πτυχές της ζωής, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου με τον οποίο οι άνθρωποι σκέφτονται, αισθάνονται και συμπεριφέρονται. Αυτές οι συναισθηματικές καταστάσεις μπορούν να επηρεάσουν τα επίπεδα κινήτρων και τη λήψη αποφάσεων. Μπορούν επίσης να επηρεάσουν τις σχέσεις και τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αλληλεπιδρούν με τους άλλους.
Οι διαταραχές της διάθεσης, όπως η μείζονα καταθλιπτική διαταραχή και η διπολική διαταραχή, είναι σοβαρές ιατρικές καταστάσεις που μπορούν να προκαλέσουν σημαντική έκπτωση στην καθημερινή ζωή.
Ενώ η σωματική μας υγεία επηρεάζει σοβαρά την διάθεση μας και η διάθεση μπορεί επίσης να επηρεάσει τη σωματική μας υγεία. Για παράδειγμα, έρευνες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι που έχουν κατάθλιψη είναι πιο πιθανό να αρρωστήσουν και είναι πιο πιθανό να έχουν καρδιακά προβλήματα.
Η διάθεση μπορεί να είναι δύσκολο να περιγραφεί, αλλά ορισμένα κοινά σημάδια μπορούν να μας βοηθήσουν να καθορίσουμε αν είμαστε σε καλή ή κακή διάθεση.
Θετική διάθεση
Η καλή διάθεση ορίζεται συνήθως ως μια γενικά θετική κατάσταση, αν και οι άνθρωποι συνήθως δεν μπορούν να προσδιορίσουν ακριβώς γιατί έχουν καλή διάθεση. Το να νιώθουμε σωματικά καλά, ψυχικά καλά, να ξεκουραζόμαστε καλά, να μην έχουμε άγχος και οι θετικές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις που πιθανόν να έχουμε είναι μερικοί παράγοντες που μπορεί να συμβάλλουν στη θετική διάθεση.
Μερικά κοινά σημάδια καλής διάθεσης περιλαμβάνουν:
- Αίσθημα ευτυχίας
- Αίσθημα αισιοδοξίας
- Αίσθημα ικανοποίησης
- Γενική αίσθηση ευεξίας
- Να νιώθουμε ενεργητικοί και παραγωγικοί
- Αίσθημα δέσμευσης και ενδιαφέροντος για τη ζωή
Αρνητική διάθεση
Μερικά κοινά σημάδια κακής διάθεσης περιλαμβάνουν:
- Αίσθημα λύπης, άγχους ή θυμού
- Αίσθηση κενού ή απαισιοδοξίας και απελπισίας
- Αίσθημα κούρασης και νωθρότητας
- Αίσθημα αποσύνδεσης και αποδέσμευσης από τη ζωή
- Έλλειψη κινήτρων για ενασχόληση με κανονικές εργασίες ή κοινωνική συμμετοχή
- Ευερεθιστότητα
- Αίσθηση μαρασμού.
Οι αρνητικές διαθέσεις μπορούν να μας επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο κρίνουμε τα γεγονότα και επηρεάζουν την κρίση μας. Όταν έχουμε πιο αρνητική διάθεση, είναι πιο πιθανό να δούμε αρνητικά το γεγονός γύρω μας.
Είναι απόλυτα φυσιολογικό η διάθεσή μας να μεταβάλλεται ανάλογα με τις συνθήκες και τις εμπειρίες μας. Ωστόσο, όταν αυτές οι αλλαγές γίνονται έντονες και παρατεταμένες, μπορεί να επηρεάσουν σημαντικά την καθημερινότητά μας.
Μορφές αρνητικής διάθεσης που δεν εντάσσονται σε συγκεκριμένες ψυχιατρικές διαγνώσεις, όπως η μείζονα κατάθλιψη ή η μανιοκατάθλιψη, μπορεί να περιλαμβάνουν:
Κατάθλιψη χαμηλής έντασης: Χαρακτηρίζεται από μια συνεχή αίσθηση θλίψης, απαισιοδοξίας και απώλειας ενδιαφέροντος για τις δραστηριότητες που κάποτε απολαμβάναμε.
Ερεθισμός και ευερεθιστότητα: Μια αίσθηση έντασης, εκνευρισμού και ευκολίας στο θυμό.
Ανησυχία και νευρικότητα: Αίσθημα ανησυχίας, δυσκολία συγκέντρωσης και υπερβολική ανησυχία για το μέλλον.
Αίσθημα κούρασης και εξάντλησης: Χρόνια κόπωση, έλλειψη ενέργειας και δυσκολία στην ολοκλήρωση καθημερινών εργασιών.
Αλλαγές στον ύπνο: Δυσκολία στον ύπνο, υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας ή διαταραχές στον ύπνο.
Αλλαγές στην όρεξη: Απώλεια ή αύξηση της όρεξης.
Αίσθημα απομόνωσης: Επιθυμία να απομονωθεί κανείς από τους άλλους και να αποφύγει τις κοινωνικές συναναστροφές.
Η θλίψη και το πένθος αποτελούν φυσιολογικές ανθρώπινες αντιδράσεις σε απώλειες ή δυσάρεστα γεγονότα. Ωστόσο, υπάρχουν και άλλες μορφές αρνητικής διάθεσης που δεν κατατάσσονται ως ψυχοπαθολογία και είναι απολύτως φυσιολογικές.
Επίσης άλλες μορφές φυσιολογικής αρνητικής διάθεσης:
Απογοήτευση: Είναι μια κοινή αντίδραση όταν κάτι δεν πηγαίνει σύμφωνα με τα σχέδιά μας ή όταν δεν επιτυγχάνουμε τους στόχους μας.
Φόβος: Ένα φυσικό συναίσθημα που μας προειδοποιεί για πιθανούς κινδύνους και μας ωθεί να προστατευτούμε.
Ενοχή: Μπορεί να προκύψει όταν πιστεύουμε ότι έχουμε κάνει κάτι κακό ή έχουμε βλάψει κάποιον.
Αίσθημα μοναξιάς: Είναι φυσιολογικό να νιώθουμε μοναξιά κατά καιρούς, ειδικά όταν απομακρυνόμαστε από αγαπημένα πρόσωπα ή όταν βιώνουμε κοινωνική απομόνωση.
Ερεθισμός: Μια σύντομη έκρηξη θυμού ή εκνευρισμού είναι μια φυσιολογική αντίδραση σε ενοχλητικές ή στρεσογόνες καταστάσεις.
Αίσθημα αβεβαιότητας: Είναι φυσικό να αισθανόμαστε ανασφάλεια ή ανησυχία για το μέλλον, ειδικά σε περιόδους αλλαγής ή κρίσης.
Πότε μια αρνητική διάθεση θεωρείται παθολογική;
Όταν τα αρνητικά συναισθήματα διαρκούν πολύ και δεν υποχωρούν. Δηλαδή η διάρκεια της είναι δυσανάλογη με τον λόγο που τα προκάλεσε.
Επίσης σημασία έχει και η ένταση όπου τα αρνητικά συναισθήματα παρεμποδίζουν την καθημερινή λειτουργικότητα.
Τέλος πρέπει να υπολογισθούν οι επιπτώσεις δηλαδή όταν τα αρνητικά συναισθήματα οδηγούν σε σημαντικές αλλαγές στη συμπεριφορά, στην σωματική και ψυχική υγεία στις σχέσεις ή την επαγγελματική ζωή.
Πότε πρέπει να ζητήσουμε βοήθεια;
Εάν οι αρνητικές αλλαγές στη διάθεσή σας επηρεάζουν σημαντικά την ποιότητα ζωής μας και διαρκούν περισσότερο από δύο εβδομάδες, είναι σημαντικό να γίνει σκέψη και διασταυρωθούν οι πληροφορίες μα τον παθολόγο μας, τον οικογενειακό μας γιατρό και να διαπιστωθεί πως υπάρχει θέμα ψυχοπαθολογίας ( κατάθλιψης, γενικευμένης αγχώδους διαταραχής, διπολικής διαταραχής ή εποχιακής κατάθλιψης, κ.ά) μπορεί να γίνει παραπομπή σε ειδικό ψυχικής υγείας.
Επειδή βασικό μας μέλημα είναι η πρόληψη, η συνεχής παρακολούθηση της πορείας της διάθεσης μας και η λήψη στα σοβαρά υπαινιγμών ή συμβουλών φίλων μας, που μας σέβονται και μας προσέχουν και η γνώμη του προσωπικού μας γιατρού μπορεί να μας βοηθήσει όπως έγκαιρα αναζητήσουμε βοήθεια.