Ένα από τα μεγαλύτερα θαύματα του κόσμου είναι η νέα τεχνολογία και το διαδίκτυο.

Από την αρχή δηλώνουμε τον θαυμασμό μας για την νέα ποιότητα που έφεραν τα σύγχρονα μέσα στην ανθρώπινη επικοινωνία, αλλά δεν μπορούμε να μείνουμε αμέτοχοι στην κακή τους χρήση, η οποία μπορεί να μας οδηγήσει στον εθισμό και να μας απομακρύνει από τον σκοπό της ύπαρξης τους.

Ο εθισμός στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι ένας συμπεριφορικός εθισμός που ορίζεται από την υπερβολική ή μη σωστή χρήση τους, που οδηγεί το άτομο σε μια ανεξέλεγκτη παρόρμηση να συνδεθεί ή να τα χρησιμοποιήσει με παθολογικό τρόπο.

Ο χρόνος δε που χρησιμοποιεί κάποιος εθισμένος για να ασχολείται με τα Μέσα Κοινωνικής δικτύωσης βλάπτει και πολλούς άλλους σημαντικούς τομείς της ζωής και θίγει τις διαπροσωπικές και κοινωνικές μας σχέσεις.

Η εξάρτηση είναι η γραμμική σχέση των κυττάρων του εγκεφάλου με μια ουσία. Ο εθισμός είναι η συστημική τελετουργική εφαρμογή μιας συνήθειας, με όλους τους παράγοντες που την συνοδεύουν με την οποία δημιουργείται και διατηρείται η εξάρτηση.

Όπως υπάρχει εθισμός στις ουσίες, υπάρχει και εθισμός στις συμπεριφορές.

Όταν λέμε συμπεριφορές έχουμε υπόψη τις διάφορες πράξεις και συνήθειες που κάνουμε, οι οποίες όταν γίνονται με μέτρο και μας εξυπηρετούν είναι ωφέλιμες στον άνθρωπο, αλλά όταν γίνονται με επαναλαμβανόμενο και επίμονο και μέχρι ψυχαναγκαστικό τρόπο σταματούν να λειτουργούν για το καλό μας, όχι γιατί επηρεάζουν άμεσα τον εγκέφαλο ή άλλα ζωτικά όργανα του οργανισμού μας, αλλά γιατί μας στερούν χρόνο από την ανθρώπινη μας πραγματική επικοινωνία με άλλους ανθρώπους και την ανταλλαγή λογικών σκέψεων και συναισθημάτων, που μας διατηρούν ως ανθρώπους.

Ο εθισμός στις συμπεριφορές περιλαμβάνει διάφορες πράξεις και συνήθειες, όπως είναι ο τζόγος, η συνεχής ενασχόληση με το κινητό ή το τάμπλετ, το ηλεκτρονικό παιγνίδι, το άσκοπο σερφάρισμα στο διαδίκτυο και γενικά η μόνιμη σύνδεση και ενεργός συμμετοχή και συνεχής επαφή με τα Μέσα μαζικής Δικτύωσης.

Οι επιπτώσεις με τον εθισμό στις συμπεριφορές προέρχονται από την συνεχή προσκόλληση σ’ αυτές, η απομόνωση και η απομάκρυνση από ανθρώπινες σχέσεις ή από τους βασικούς στόχους της ζωής, η μείωση της παραγωγικότητας και στον τομέα του τζόγου η οικονομική καταστροφή του ίδιου και της οικογένειας του.

Όταν δε, δεν πραγματοποιηθούν και ικανοποιηθούν οι ανάγκες του χρήστη, δημιουργείται στέρηση, που μπορεί να εκδηλώνεται στις ουσίες με σωματικά και ψυχολογικά στερητικά συμπτώματα και στις συμπεριφορές κυρίως με ψυχολογικά στερητικά συμπτώματα- άγχος, κατάθλιψη, ένταση, μοναξιά, απομόνωση, νευρικότητα, θυμός, αϋπνίες και άλλα.

Εθισμός τέλος καθορίζεται η οποιαδήποτε επαναλαμβανόμενη συνήθεια για την οποία δεν μπορεί να υπάρξει έλεγχος και γίνεται κατ’ εξακολούθηση, παρά την κατανόηση της βλαβερότητας της στην ζωή του ατόμου.

Παρόλο που οι εθισμοί στις συμπεριφορές αφορούν όλο τον πληθυσμό στην μελέτη του φαινομένου δίνεται έμφαση περισσότερο στους έφηβους και στους νέους, γιατί στο στάδιο αυτό της ανάπτυξης τους η συνεχής απασχόληση με τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης τους στερεί σοβαρά την δυνατότητα ανάπτυξης κοινωνικών σχέσεων και πραγματικής φιλίας με άτομα της ηλικίας τους και αυτό επηρεάζει σοβαρά την συναισθηματική τους ανάπτυξη και την μελλοντική τους κοινωνική ύπαρξη.

Αυτό υπογραμμίζεται γιατί σε αυτά τα χρόνια μπαίνουν οι βάσεις της κοινωνικής επαφής συναναστροφής και αν οι εικονικές σχέσεις και ο τρόπος ανάπτυξης τους υπερτερήσουν της πραγματικής ανθρώπινης επαφής, αυτά θα καθορίσουν στο μέλλον και το ποιόν της κοινωνικής παρουσίας του ατόμου και το επίπεδο των διαπροσωπικών και κοινωνικών του σχέσεων.

Το πρόβλημα του εθισμού είναι πολυπαραγοντικό και χιλιάδες μελέτες και έρευνες προσπαθούν να βρουν τις πιθανές αιτίες για την εμφάνιση και της συντήρησης του.

Ο άνθρωπος είναι βιολογικό, ψυχολογικό και κοινωνικό όν.

Στην περίπτωση αυτή οι κοινωνικοί παράγοντες είναι οι πιο καθοριστικοί για την εμφάνιση του προβλήματος.

Αυτό φαίνεται από το γεγονός πως η εμφάνιση του προβλήματος, ειδικά αυτό των παράνομων ουσιών, στις διάφορες χώρες παρουσιάστηκε σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα. Αυτό οφείλεται πρώτα με την ανάπτυξη σεαυτές τις χώρες των οικονομικών και κυρίως κοινωνικών σχέσεων και την ανάπτυξη κοινωνικών προϋποθέσεων για αναζήτηση εύκολων λύσεων για καταπολέμηση πολλών ψυχολογικών προβλημάτων των νέων ανθρώπων και αναζήτηση του αισθήματος της ευχαρίστησης.

Μερικές από τις αιτίες που αναφέρονται και πάνω στις οποίες μπορεί να γίνουν προγράμματα πρόληψης για την αποφυγή τους.

Σε επίπεδο κράτος η προτεραιότητα πολιτικών έγκαιρης επίλυσης διάφορων κοινωνικών και οικονομικών προβλημάτων, που θέτουν το άτομο σε άνιση μοίρα από τους υπόλοιπους και οδηγούν στη περιθωριοποίηση ενός μεγάλου μέρους της κοινωνίας, οι οποίοι αναγκάζονται να αναζητούν λύσεις των σοβαρών τους προβλημάτων με τους εύκολους τρόπους εξασφάλισης ευχαρίστησης, όπως είναι η χρήση ουσιών και οι εθισμοί σε συμπεριφορές.

Επίσης αναφέρονται άλλες αιτίες που έχουν σχέση με διάφορα ψυχολογικά προσωπικά προβλήματα του κάθε πολίτη, όπως τα ψυχικά τραύματα της παιδικής ηλικίας, η κατάσταση της ψυχικής υγείας και η ύπαρξη διαταραχής, η χαμηλή αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση, η κατάθλιψη, το άγχος, η υπερκινητικότητα, η έλλειψη στοργής από τους γονείς, το τοξικό οικογενειακό περιβάλλον, η επίδραση ομότιμων, η απόρριψη από την κοινότητα, η μίμηση της σύγχρονης τάσης στην μόδα της χρήσης των Μέσων, η απάθεια του πάτερα, η δυσλειτουργία του οικογενειακού συστήματος και η έλλειψη στήριξης, ο πρώιμος εθισμός σε συμπεριφορές και πολλοί άλλοι λόγοι.

Ακολουθούν οι βιολογικοί παράγοντες όπως η γενετική προδιάθεση και η ιδιοσυγκρασία του ατόμου.

Ο εθισμός είναι σοβαρή διαταραχή της ψυχικής υγείας.

Η διαταραχή χρήσης ουσιών είναι θεραπεύσιμη κατάσταση και παρόλο που ο εθισμός στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης και στο Ιντερνετ, σύμφωνα με το DSM-5, δεν είναι αναγνωρισμένη ψυχιατρική πάθηση, η αδυναμία ελέγχου στην συμπεριφορά έχουν τους ίδιους μηχανισμούς ανάπτυξης.

Τα κυριότερα συμπτώματα του εθισμού στα Κοινωνικά Μέσα είναι ο υπερβολικός χρόνος που κάποιος αφιερώνει στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, αλλά και η διαπίστωση πως μειώνεται σταθερά ο χρόνος που αφιερώνεται στους φίλους, αλλά ιδιαίτερα στην οικογένεια και ειδικά σε κάποια μέλη της οικογένειας.

Το άτομο και οι δικοί του διαπιστώνουν μια απομάκρυνση από κοινωνικές εκδηλώσεις, που συνοδεύονται και με απώλεια ενδιαφέροντος σε χόμπι, δραστηριότητες και συνήθειες που προηγουμένως έφερναν ικανοποίηση.

Να αφήσουμε πως με την υπερβολική απασχόληση με τα Μέσα μπορεί να υπάρξει χαμηλή απόδοση στο σχολείο ή στην εργασία.

Πρόληψη

Για να μπορέσουμε να δουλέψουμε με τον εαυτό μας προληπτικά για να αποφύγουμε τον εθισμό στα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας και Δικτύωσης πρέπει από πολύ νωρίς να κατανοήσουμε και να αποδεχτούμε το πρόβλημα και να γίνει έγκαιρη λήψη μέτρων.

Αναφορικά με τα μικρά παιδιά μέχρι την ηλικία των τριών χρονών πρέπει να αποφεύγεται η επαφή ή η παθητική οπτική ενασχόληση με τηλεόραση, κινητά τηλέφωνα, ηλεκτρονικά παιγνίδια, τάμπλετ ή λάπτοπ.

Πρέπει να αναζητούνται τρόποι απόκτησης γνώσεων και ικανοτήτων, που να απαιτείται η συνεχής ανθρώπινη επαφή και επικοινωνία με ενήλικα άτομα και άλλα παιδιά, καθώς και σωματική ενεργητική συμμετοχή του παιδιού σε όλες τους τις ασχολίες, όπου η πράξη μαζί με το συναίσθημα να συνθέτουν την εμπειρία.

Σχετικά με τους ενήλικες σε κάποιο στάδιο θα πρέπει να υπάρξει αυτογνωσία.

Και αν αντιληφθούμε πως ένα μεγάλο μέρος του ελεύθερου μας χρόνου αφιερώνεται στην σχεδόν άσκοπη περιδιάβαση μας στα Μέσα Μαζικής Δικτύωσης και αν διαπιστώσουμε πως αυτό είναι σπατάλη χρόνου που μας απομακρύνει από τα αγαπημένα μας πρόσωπα, ή δεχόμαστε κριτικές από τους δικούς μας γιατί μας στερούνται γιατί δεν μας βλέπουν λόγω της υπεραπασχόλησης μας με την τεχνολογία, τότε πρέπει να κάνουμε αυτοαξιολόγηση και αυτοκριτική και να λάβουμε τα μέτρα μας.

Πρώτα να σκεφτούμε που αλλού μπορούμε να αφιερώσουμε χρόνο πιο δημιουργικά με την σωματική και συναισθηματική μας εμπλοκή.

Θεραπεία

Αναφορικά με την σχέση μας με τα ηλεκτρονικά Μέσα και για να προστατευτούμε, πρέπει να δημιουργήσουμε και να εφαρμόζουμε παντού προσωπικό κώδικα συμπεριφοράς, που να ικανοποιεί τις βασικές αρχές της πρόληψης του εθισμού σε αυτά.

Το πρώτο βήμα είναι να βοηθήσουμε τον εαυτό μας στο θέμα αυτογνωσία.

Για να φτάσουμε σε ένα συμπέρασμα πρέπει να ωθήσουμε τον εαυτό μας με ειλικρίνεια να αντιληφθούμε πώς πραγματικά χειριζόμαστε το κινητό μας τηλέφωνο στον εργασιακό μας χώρο, στο σπίτι, στο καφέ, στο αυτοκίνητο, στον δρόμο και αλλού και να απαντήσουμε στα ερωτήματα αν αυτό που κάνουμε είναι σωστό ή λάθος, αν μας δημιουργεί προβλήματα ή όχι και τέλος αν μας ικανοποιεί ή όχι;

Για παράδειγμα - στην δουλειά μας τι κάνουμε;

Μήπως μόλις κτυπήσει το κινητό απαντούμε αμέσως και εγκαταλείπουμε οποιανδήποτε εργασιακή μας απασχόληση ή συνεχίζουμε να εργαζόμαστε, φυλάγουμε τις κλήσεις και σε κάποια στιγμή που έχουμε χρόνο τις απαντάμε ή όταν έχουμε ελεύθερο χρόνο, αντί να μιλήσουμε με κάποιο συνάδελφο κλινόμαστε στον εαυτό μας και « μελετούμε» σελίδες στο κινητό μας ή στο ιντερνέτ;.

Ποια είναι η συμπεριφορά μας με το κινητό στο αυτοκίνητο;

Έχουμε τους αναγκαίους μηχανισμούς που να μας επιτρέπουν να μιλούμε και να μην επηρεάζονται τα χέρια μας και γενικά η προσοχή μας από το οδήγημα. Μήπως γράφουμε και μηνύματα SMS ή βλέπουμε εικόνες ή βίντεο όταν οδηγούμε;

Ποια είναι η συμπεριφορά μας στο καφέ ή σε άλλο χώρο που συναναστρεφόμαστε με φίλους;

Μήπως αντί να μιλούμε μαζί με τους συνδαιτημόνες μας και να χαιρόμαστε την πραγματική προσωπική τους παρουσία ασχολούμαστε συνεχώς με το κινητό μας με άλλους, που δεν είναι παρόντες και απολαμβάνουμε εκεί την εικονική τους ύπαρξη;

Να μην μιλήσουμε για τον χειρισμό του τηλεφώνου όταν περπατούμε στον δρόμο, που βάζει σε ρίσκο την ζωή μας, γιατί δεν μπορούμε να κάνουμε δύο ή τρία πράγματα την ίδια στιγμή και επειδή δεν βρισκόμαστε μόνοι στον δρόμο, είμαστε συνεχώς σε κίνδυνο..

Ένα βασικό στοιχείο, που μπορεί να μας βοηθήσει να καταλάβουμε σε ποιο στάδιο του εθισμού βρισκόμαστε είναι η ύπαρξη στερητικών συμπτωμάτων.

Άμα αντιληφθούμε για παράδειγμα, πως με την μη συνεχή απασχόληση μας με τα Μέσα δεν νοιώθουμε καλά, σαν να έχουμε δηλαδή στερητικά και μας καταβάλλει δυσφορία και κακή διάθεση και μας κυριαρχεί η αδράνεια, ή αν τα βράδια δυσκολευόμαστε να κοιμηθούμε γιατί σκεφτόμαστε πως με τον ύπνο στερούμαστε της απόλαυσης που νοιώθουμε όταν είμαστε μπροστά από την ηλεκτρονική οθόνη, τότε σημαίνει πως είμαστε σε προχωρημένο στάδιο και πρέπει αμέσως να αλλάξουμε πορεία.

Πρώτα δοκιμάζουμε και μόνοι μας με διάφορους τρόπους, όπου οριοθετούμε την σχέση μας με τον εθισμό μας.

Με νηφάλιο τρόπο καθορίζουμε τα χρονικά πλαίσια στα οποία θα οδηγήσουμε τον εαυτό μας.

Παίρνουμε απόφαση και την γράφουμε κάπου για δική μας χρήση.

Προγραμματίζουμε τον χρόνο τερματισμού του εθισμού.

Για να γίνει αυτό υπάρχουν δύο τρόποι- ο ένας είναι η σταδιακή αποστασιοποίηση και απελευθέρωση και ο δεύτερος είναι η άμεση διακοπή της εθιστικής σχέσης και αλλαγή συμπεριφοράς.

Για να πετύχουμε το ένα ή το άλλο και να νοιώθουμε την κοινωνική πίεση για τις αλλαγές που προβλέπουμε δημοσιοποιούμε, ανακοινώνουμε δηλαδή, την απόφαση μας σε γνωστούς, φίλους, συναδέλφους συγγενείς και γείτονες.

Η αναζήτηση φίλων και η ανάπτυξη φιλικών σχέσεων με νέες γνωριμίες είναι το μεγάλο αντιστάθμισμα στον ηλεκτρονικό εθισμό.

Η πραγματική φιλία, τα αισθήματα της αγάπης και της αλληλεγγύης, η αναζήτηση απασχόλησης στα κοινά που θα αρχίσουμε να βιώνουμε θα είναι η δύναμη που θα αντλήσουμε για να αρνηθούμε την απρόσωπη ανθρώπινη επικοινωνία.

Σίγουρα η πιο πάνω απόφαση και η εκτέλεση της δεν είναι εύκολα πράγματα.

Το θέμα είναι πως όσο πιο αργά πάρουμε την απόφαση μας, τόσο περισσότερο εμβαθύνεται ο εθισμός στον εγκέφαλο μας και τόσο πιο δύσκολα γίνονται τα πράγματα όταν αποφασίσουμε να τα αλλάξουμε...

Θα μου πείτε τώρα:

Μήπως η δημοσιοποίηση της απόφασης μας για απεξάρτηση από τα Μέσα στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης για να γίνει γνωστό σε όλους, θα μας βοηθήσει να πετύχουμε τον σκοπό μας και να γλυτώσουμε από την αιχμαλωσία τους;

Μπορεί να θεωρηθεί ως παράξενο, αλλά η κοινωνική δέσμευση μέσα από τα Μέσα, αν έχουμε ειλικρινή κίνητρα και δράσουμε έντιμα απέναντι στον εαυτό μας, μπορεί και αυτό να μετρήσει σαν ακόμη ένα κίνητρο για να βάλουμε έλεγχο και τέλος στην κατάχρηση τους....