Η επαγγελματική ασφάλεια και υγεία είναι ένα από τα πιο  σοβαρά θέματα που απασχολούν την ανθρωπότητα.

Αν κάποιος σκεφτεί τι σημαίνει για τον σύγχρονο άνθρωπο η εργασία και ο εργασιακός χώρος τότε μπορούμε αντιληφθούμε την σπουδαιότητα των πιο πάνω.

Πρώτο στον χώρο αυτό  ο εργαζόμενος παρουσιάζει την παραγωγική του συμμετοχική ταυτότητα προς τον εργοδότη του, στους συναδέλφους του και προς  ολόκληρη την κοινωνία.

Με βάση αυτή την εργασιακή κοινωνική του προσφορά ο ίδιος ανταμείβεται ανάλογα και αυτό έχει αντίκρισμα στην εκτίμηση που περιμένει να πάρει από την οικογένεια του, γιατί αυτός είναι ο ρόλος που ο ίδιος ανάλαβε ή η οικογένεια ή η κοινωνία του ανάθεσαν και τον αποδέχτηκε, να προσφέρει δηλαδή κοινωνικό έργο και να εξασφαλίζει υλικά αγαθά για τον εαυτό του και τα μέλη της  οικογένειας του  και να παίρνει κοινωνικό κύρος, τόσο από την εργασία του όσο και από την προσφορά του στην οικογένεια του και στην κοινωνία.

Άρα λοιπόν η διαμόρφωση της ατομικής ταυτότητας  και η πολύ βασική τόνωση της αυτό-εικόνας και της αυτοεκτίμησης ενός ατόμου δημιουργείται κυρίως μέσα στον εργασιακό χώρο και αντανακλάται προς τα έξω.

Η οποιαδήποτε κατάσταση που επιδρά θετικά ή αρνητικά στον εργασιακό χώρο έχει άμεσο επηρεασμό της ψυχικής κατάστασης του εργαζομένου.

Υπάρχουν δηλαδή κάποιοι παράγοντες ρίσκου, που μπορούν  να θίξουν άμεσα ή έμμεσα την εργασιακή απόδοση του εργαζόμενου.

Αν οι παράγοντες αυτοί είναι εξωτερικοί και επιδρούν αρνητικά στον εργαζόμενο και στην απόδοση του τότε μιλούμε για εργασιακό στρες. 

Αν όλοι αυτοί οι εξωτερικοί παράγοντες συνεχίσουν να υπάρχουν  ή όταν ακόμη αυτοί δεν υφίστανται πλέον και το άτομο συνεχίζει να μην νοιώθει καλά, τότε μιλούμε για εργασιακό άγχος.

Αυτός ο διαχωρισμός είναι αναγκαίος γιατί αρκετές φορές αν ο εργοδότης κάνει το παν να αφαιρέσει τους εξωτερικούς  κοινωνικούς παράγοντες ρίσκου αλλά τα πράγματα δεν διαφοροποιούνται στον ξεχωριστό εργαζόμενο, τότε  είναι  η στιγμή που  πρέπει να αναζητήσουμε και στον ίδιο τον εργαζόμενο τις αιτίες της ύπαρξης άγχους, της αύξησης των απουσιών, της διασάλευσης των συναδελφικών σχέσεων, της μείωσης της παραγωγικότητας και πολλών άλλων καταστάσεων που προέρχονται από μια αγχώδη διαταραχή που μπορεί να έχει ο ξεχωριστός εργαζόμενος, ο οποίος τις περισσότερες φορές δεν ξέρει καν από πού του προέρχεται.

Ας δούμε όμως τα πράγματα από την αρχή.

Είναι αντιληπτό και δεχόμαστε την βασική αρχή, πως για να είναι λειτουργικό το εργασιακό σύστημα πρέπει να υπάρχει μια αρμονική  λειτουργική σχέση ανάμεσα στους εξωτερικούς κοινωνικούς παράγοντες ρίσκου και της προσωπικότητας και της ψυχικής κατάστασης των μελών του συστήματος, ανεξάρτητα αν αυτό είναι εργοδότης ή εργαζόμενος  

Ποιοι είναι οι λεγόμενοι κοινωνικοί παράγοντες ρίσκου και ποιοι προστίθενται τώρα με την νέα κατάσταση στην Μετά τον κορονοϊό εποχή.

Μέχρι τώρα ως ψυχοκοινωνικούς παράγοντες ρίσκου, που προκαλούν στρες στον εργαζόμενο και μπορούν να επηρεάσουν την απόδοση του, αλλά και να τον θέσουν και σε κίνδυνο για την ψυχική και σωματική του υγεία, αλλά και την ζωή του, θεωρούσαμε πως ήταν οι πιο κάτω:

• υπερβολικός φόρτος εργασίας;

• αντικρουόμενες απαιτήσεις και ασάφειες όσον αφορά τον ρόλο του εργαζόμενου;

• έλλειψη συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων που επηρεάζουν τον εργαζόμενο και έλλειψη επιρροής στον τρόπο διεξαγωγής της εργασίας;

• κακή διαχείριση των οργανωτικών αλλαγών, εργασιακή ανασφάλεια;

• μη αποτελεσματική επικοινωνία, έλλειψη υποστήριξης από τη διοίκηση ή τους συναδέλφους;

•  ψυχολογική και σεξουαλική παρενόχληση, βία που ασκείται από τρίτους.

Σε όλους αυτούς τους μόνιμους εξωτερικούς παράγοντες ρίσκου που προκαλούν στρες και άγχος πρέπει τώρα να συμπληρώσουμε τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του κάθε μέλους της ομάδας και το ατομικό, αλλά και το κοινωνικό στρες και άγχος που οφείλεται στην μόλυνση του κορονοϊού και όλα τα επακόλουθα προβλήματα και επιπτώσεις  και  επιβαρύνει και τον εργοδότη και το ξεχωριστό εργαζόμενο , αλλά και όλη την εργασιακή ομάδα από πάνω μέχρι κάτω.

Η διαφορά τώρα είναι πως ο κοινωνικός παράγοντας ρίσκου δεν προέρχεται από τον εργασιακό χώρο και αν για τους  άλλους, τους μόνιμους παράγοντες, για σκοπούς πρόληψης θα ζητούσαμε από τον εργοδότη να κάνει διορθωτικές πράξεις, τώρα ο ίδιος ο εργαζόμενος, ξεκινά από το σπίτι του και πηγαίνει στην εργασία του και παίρνει  μαζί του ένα πολύ μεγάλο κοινωνικό παράγοντα ρίσκου στρες και άγχους- το δικό του προσωπικό στρες και άγχος, δηλαδή ένα άκρως ατομικό ενδοψυχικό «κοινωνικό παράγοντα».

Και κάτι άλλο. Αυτό το είδος του άγχους βιώνεται εντελώς διαφορετικά από τον κάθε ένα εργοδότη, η εργαζόμενο. Δηλαδή δεν είναι το ίδιο για όλους.

Εδώ δεν πρέπει να ξεχάσουμε πως σε όλους αυτούς τους παράγοντες πρέπει να συμπληρώσουμε και ακόμη ένα πολύ σοβαρό παράγοντα- τον φόβο και την ανασφάλεια του πελάτη, ο οποίος επισκέπτεται το εργασιακό χώρο και έχει αμφίδρομη και διαδραστική επιρροή. 

Αυτός εκτός του ότι φέρνει μαζί του ένα μεγάλο φόβο από την πιθανή μόλυνση του από το περιβάλλον με το οποίο έρχεται εκεί σε επαφή,  από την άλλη προκαλεί  και  φόβο στους εργαζόμενους εκεί, αν αυτός  ο ίδιος πιθανόν να  μεταφέρει στον χώρο τους την μόλυνση.

Δηλαδή, μόνο με την περιγραφή της κατάστασης ένας ευάλωτος στο άγχος άνθρωπος θα αυξήσει το άγχος του στο έπακρο. 

Ας δούμε όμως ποιες μπορεί να είναι οι επιδράσεις της κατάστασης αυτής στον εργαζόμενο.

Πρώτα πρέπει να διαχωρίσουμε το άγχος που βιώνουμε σε δύο υποκατηγορίες:

Α) Στο φυσιολογικό, δημιουργικό και λειτουργικό για τον άνθρωπο άγχος.  

Αυτό είναι το αίσθημα της εσωτερικής ανησυχίας που μας δίνει κίνητρο να συμπεριφερόμαστε σωστά για να επιτύχουμε τον σκοπό μας- αν μιλούμε για την εργασία- να σηκωθούμε νωρίς  το πρωί, να είμαστε στην ώρα μας εκεί, να αποδώσουμε και να πράξουμε έργο, να συμπεριφερθούμε με τρόπο που να ικανοποιήσουμε τον εαυτό μας ,αν είμαστε εργοδότες ή αυτόεργοδοτούμενοι, ή αυτόν που μας δίνει μισθό, αν είμαστε εργαζόμενοι.

Β) Το παθολογικό άγχος 

Είναι μια άλλη κατάσταση, όπου αυτό που λέμε άγχος και ένταση ξεπερνά τα όρια του ελέγχου μας και αντί να μας δίνει κίνητρα για παραγωγή έργου μας παραλύει κυριολεκτικά και δεν μπορούμε να αντεπεξέλθουμε στις υποχρεώσεις μας.

Το υγιές ψυχοκοινωνικό  εργασιακό περιβάλλον, τονώνει το φυσιολογικό άγχος, αυξάνει την απόδοση και την προσωπική ανάπτυξη, καθώς και την ψυχική και σωματική ευεξία και την λειτουργικότητα  των εργαζομένων.

Στην περίπτωση που μελετούμε αναφερόμαστε, στην μετά το ιό εποχή, σε ένα μη υγιές εργασιακό περιβάλλον που αναπτύσσει το παθολογικό άγχος, το οποίο από μόνο του δεν είναι ασθένεια, αλλά προκαλεί ασθένειες. 

Πέραν των προβλημάτων ψυχικής υγείας, οι εργαζόμενοι που πάσχουν από παρατεταμένο άγχος κινδυνεύουν να εμφανίσουν σοβαρά σωματικά προβλήματα υγείας, όπως ψυχοσωματικές διαταραχές, καρδιαγγειακές παθήσεις, παθήσεις του πεπτικού συστήματος, πονοκεφάλους, ζαλάδες ή μυοσκελετικά προβλήματα και άλλα.

Στις σημερινές πολύ δύσκολες συνθήκες, όπου ο εργαζόμενος χρειάζεται να βάλει μεγάλη ψυχική δύναμη για να προσαρμοστεί και να είναι αποδοτικός στην εργασία του, εκείνο που χρειάζεται είναι η με λεπτομέρεια σταδιακή μελέτη όλων των πιο πάνω κοινωνικών παραγόντων, ( αυτών που προϋπήρχαν σαν μόνιμοι, ή αυξήθηκαν ή και  δημιουργήθηκαν με την κρίση του κορονοϊού) τόσο από τον εργοδότη, όσο και από τους εργαζόμενους και με κοινά και προ συμφωνηθέντα μέτρα να δημιουργήσουν ένα νέο ευχάριστο εργασιακό περιβάλλον, όπου ο καθένας να εκφράζει την συμμετοχική του αλληλεγγύη για να διεκπεραιωθεί η εργασία και να βγει το μεροκάματο. 

Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται η μελέτη και η εφαρμογή μέτρων μείωσης του άγχους από την μόλυνση του κορονοϊού στην δοσμένη ομάδα με βάση τις ιδιαιτερότητες της και τα χαρακτηριστικά της και η λήψη των ενδεδειγμένων προστατευτικών μέτρων για τους εργαζόμενους. 

Αυτό θα αυξήσει το αίσθημα της ασφάλειας και θα μειώσει το άγχος τόσο στους εργαζόμενους, όσο και στις οικογένειες τους που βιώνουν με τον δικό τους τρόπο την κατάσταση αυτή και επηρεάζουν στην δημιουργία και μεταφορά επιπρόσθετων  έμμεσων και αόρατων από πρώτη ματιά σοβαρών  κοινωνικών παραγόντων ρίσκου για αύξηση του  άγχους στον εργαζόμενο στον εργασιακό  του χώρο.

Αυτό είναι είτε λεκτικό, με τις διάφορες παροτρύνσεις και τα συνεχή μηνύματα και τηλεφωνήματα των μελών της οικογένειας που μένουν στο σπίτι προς το αγαπημένο τους πρόσωπο,  είτε μη λεκτικά, με έκφραση φόβου, με δυσφορία ή ακόμη και κλάμα κατά την αναχώρηση του από το σπίτι.

Δυστυχώς μαζί με το φαγητό που παίρνει ο εργαζόμενος από το σπίτι, κουβαλά και όλα  αυτά με τον ένα ή άλλο τρόπο μαζί του και όλα αυτά μαζί καθορίζουν το επίπεδο του άγχους που θα εκδηλώσει, ή θα εκφραστεί στον εργασιακό του χώρο με μείωση της απόδοσης του, η με αλλαγή στην συμπεριφορά του ή παρουσίαση των δυσάρεστων ψυχοσωματικών προβλημάτων που αναφέραμε πιο πάνω.  

Εκείνο που είναι επιθυμητό είναι με την άρση των περιοριστικών μέτρων της καραντίνας η επιστροφή στον εργασιακό χώρο να γίνει ομαλά, το άγχος να παραμείνει στα φυσιολογικά του όρια για να δίνει κίνητρο για παραγωγική εργασία, που να φέρνει ικανοποίηση σε όλους – εργοδότη, συναδέλφους και στον ίδιο.

Η συζήτηση ανάμεσα σε όλη την ομάδα και η έκφραση συναισθημάτων και η επεξεργασία του φόβου και της αντίστασης για προσαρμογή, εκεί που μπορεί να γίνει με πρωτοβουλία και την προσωπική συμμετοχή του εργοδότη  και των εργαζομένων ή αν δεν αποδίδει από μόνη της, τότε θα πρέπει να αναζητηθεί η  ουσιαστική βοήθεια και συμβολή εξειδικευμένων Λειτουργών Ψυχικής Υγείας – Ψυχιάτρων και Ψυχολόγων. 

Η αυτό-οργάνωση εφαρμόζεται σε μικρές ομάδες, αλλά κυρίως  όπου η ομάδα είναι πολύ μεγάλη και είναι πολύ δύσκολο από μόνη της η ομάδα να λειτουργήσει θεραπευτικά, τότε είναι απαραίτητη η βοήθεια του ειδικού. 

 Η παρέμβαση αυτή θα συμβάλει θετικά και θα είναι πολύ ωφέλιμη  για την έκφραση συναισθημάτων, απελευθέρωση του φόβου, της έντασης και του άγχους και την σταδιακή προσαρμογή και ασφαλή επιστροφή στον εργασιακό χώρο.

Έχοντας υπόψη τους περιορισμούς, λόγω των συνεχιζόμενων μέτρων ασφάλειας για ομαδικές συναντήσεις, αυτές μπορεί να γίνουν με την χρήση της τηλε-ψυχιατρικής και να πραγματοποιηθούν μια ή περισσότερες  ατομικές ή ομαδικές παρεμβάσεις σε όλη την εργασιακή ομάδα, σε όλα τα επίπεδα.

Αυτό εξασφαλίζει και αμεσότητα, αλλά και ασφάλεια.

Γιατί στο τέλος της ημέρας η απελευθέρωση μας από τον φόβο, την ένταση και το παθολογικό άγχος μας κάνει πιο λειτουργικούς, πιο επικοινωνιακούς και πιο αποτελεσματικούς στις σχέσεις μας και στην εργασία μας.

Και αυτό γιατί η ικανοποίηση και η ευχαρίστηση που μας προσφέρει η δημιουργική μας εργασία μας μεταφέρει μηνύματα ελπίδας και αισιοδοξίας και δημιουργεί νόημα στην ζωή μας...