Οι εξαρτησιογόνες ουσίες ανάλογα με τον τρόπο δράσης τους στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (ΚΝΣ) μπορούν να  κατηγοριοποιηθούν σε κατασταλτικές ουσίες οι οποίες μειώνουν τα επίπεδα δραστηριότητας του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, διεγερτικές ουσίες οι οποίες αυξάνουν την φυσιολογική δραστηριότητα του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος καθώς και ψευδαισθησιογόνες οι οποίες προκαλούν ψευδαισθήσεις και παραισθήσεις.

 Εθισμός

Ο εθισμός σε ουσίες σύμφωνα με την Αμερικάνικη Ψυχιατρική Εταιρεία (1994)   θεωρείται μια χρόνια υποτροπιάζουσα διαταραχή που χαρακτηρίζεται από διαρκή ενασχόληση για την εύρεση της εξαρτησιογόνου ουσίας με την παρουσία ακαταμάχητης επιθυμίας και καταναγκασμό για τη λήψη της και αδυναμία περιορισμού ή διακοπής της χρήσης η οποία δεν έχει καμιά ιατρική αναγκαιότητα παρά μόνο αρνητικές συνέπειες για το άτομο.

Η απόφαση ενός ατόμου να δοκιμάσει μια ουσία για πρώτη φορά επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες: γενετικούς, ιδιοσυγκρασιακούς, ψυχολογικούς και περιβαλλοντικούς. Από τη στιγμή, όμως, που μια εξαρτησιογόνος ουσία εισέλθει στον οργανισμό, μπορεί να προάγει μια συμπεριφορά συνεχούς αναζήτησης δρώντας κατευθείαν στον εγκέφαλο, επηρεάζοντας τη δομή και τη λειτουργία του εγκεφάλου και προκαλώντας μακροχρόνιες αλλαγές που επηρεάζουν τη μετέπειτα συμπεριφορά των χρηστών.

Σύμφωνα με τον Leshner (1997) και Wise (2000) η πρόοδος που σημειώθηκε τις δύο τελευταίες δεκαετίες στις νευροεπιστήμες είχε ως αποτέλεσμα ο εθισμός σε ουσίες να θεωρείται πλέον ως μια νόσος του εγκεφάλου.

Αν μετά από τη χρόνια χρήση διακοπεί η λήψη της εθιστικής ουσίας εμφανίζεται μια ομάδα συμπτωμάτων τόσο σωματικών όσο και συναισθηματικών – το στερητικό σύνδρομο. 

Η αποτοξίνωση οδηγεί στην σταδιακή υποχώρηση και εξάλειψη των ψυχοφυσιολογικών συμπτωμάτων του συνδρόμου στέρησης. Τα έντονα στερητικά συμπτώματα υποχωρούν μετά από έναν αριθμό ημερών ανάλογα με το είδος της ουσίας ενώ ηπιότερα συμπτώματα διατηρούνται και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.