Η επακτή παραληρητική διαταραχή ή επινεμόμενη ψυχωτική διαταραχή θα λέγαμε ότι είναι μια αρκετά σπάνια διαταραχή στην οποία υπάρχουν όμοιου είδους ψυχωσικά συμπτώματα σε δύο ή και περισσότερα άτομα. Τις πλέιστες φορές τα συμπτώματα που εμφανίζουν τα άτομα αυτά είναι παρανοϊκά. Γι αυτό συνήθως υπάρχει το "κυρίαρχο άτομο" ή η "πρωτοπαθής περίπτωση" δηλαδή το άτομο που εμφανίζει πρώτο τα ψυχωσικά συμπτώματα και μπορεί να διαχωριστεί από τους υπόλοιπους που χαρακτηρίζονται ως "δευτεροπαθείς περιπτώσεις".                          

Κάτι που είναι ενδιαφέρον εδώ, είναι ότι τα άτομα που εμπλέκονται αποτελούν συνήθως μέλη της ίδιας οικογένειας ή άτομα που βρίσκονται σε πολύ στενή σχέση μεταξύ τους και που παρουσιάζουν το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό να ζουν σε συνθήκες κοινωνικής απομόνωσης. Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι γενικά μόνο το ένα άτομο φέρεται να πάσχει από ψυχιατρική διαταραχή, συνήθως με διακριτές παραληρητικές ιδέες στην πρώτη συνέντευξη και το οποίο πιστεύεται ότι "επάγει" παρόμοια συμπτώματα στα άτομα με τα οποία συσχετίζεται.                                                             

Ο όρος αυτός αναφέρθηκε για πρώτη φορά από τους Lasegue και Falret, οι οποίοι υπέθεσαν ότι η μετάδοση μιας ψυχιατρικής διαταραχής από ένα άτομο σε κάποιο άλλο είναι δυνατή όταν πληρούνται οι παρακάτω συνθήκες:

α) “Όταν ένα πιο δραστήριο και έξυπνο άτομο παράγει τις παραληρητικές ιδέες ενώ ένα πιο παθητικό, λιγότερο έξυπνο άτομο σταδιακά αφομοιώνει τις παραληρητικές ιδέες.”

β) “Όταν τα άτομα αυτά ζουν έχοντας στενές σχέσεις μεταξύ τους, μοιραζόμενα κοινά συναισθήματα, ενδιαφέροντα και απόψεις ενώ ταυτόχρονα ζουν σε συνθήκες κοινωνικής απομόνωσης.”

γ) “Όταν οι παραληρητικές ιδέες με κάποιο τρόπο σχετίζονται με την πραγματικότητα και αναφέρονται σε κοινές εμπειρίες, ελπίδες και αγωνίες.”

Σημέρα επικρατεί κυρίως η περιγραφή της νόσου ως επακτή παραληρητική διαταραχή (κατά ICD-10), ή επινεμόμενη ψυχωτική διαταραχή (κατά DSM-IV). Όσον αφορά το (DSM-IV) τα κριτήρια αφορούν τα ακόλουθα: μια παραληρητική ιδέα αναπτύσσεται σε ένα άτομο στο πλαίσιο μιας στενής σχέσης με ένα άλλο άτομο (α) που έχει ήδη εγκατεστημένη μια παραληρητική ιδέα. Η παραληρητική ιδέα είναι παρόμοια στο περιεχόμενο με αυτήν του ατόμου που ήδη έχει την εγκατεστημένη παραληρητική ιδέα. Η διαταραχή δεν εξηγείται καλύτερα ως κάποια άλλη Ψυχωτική Διαταραχή (π.χ. Σχιζοφρένεια) ή ως Διαταραχή της Διάθεσης Με Ψυχωτικά Στοιχεία και δεν οφείλεται στα άμεσα φυσιολογικά αποτελέσματα της δράσης μιας ουσίας (π.χ. ουσία κατάχρησης, φάρμακο) ή μιας γενικής ιατρικής κατάστασης.                      

Η διαταραχή αυτή παρόλο που είναι αρκετά σπάνια και ίσως είναι συχνότερη στις γυναίκες παρουσιάζει μεγάλο κλινικό ενδιαφέρον για λόγους που θα δούμε στη συνέχεια. Έχουν καταγραφεί κλινικά συμπτώματα της επακτής παραληρητικής διαταραχής σε μεγάλες ομάδες ατόμων όπως μιας ομάδας που απαρτίζονταν από 18 άτομα και μιας οικογένειας με 12 μέλη. Επίσης κάτι εξαιρετικά ενδιαφέρον είναι ότι έχει καταγραφεί στην διεθνή βιβλιογραφία περιστατικό επακτής παραληρητικής διαταραχής στο οποίο εμπλέκονταν και ένας σκύλος.                                                   

Όσον αφορά την αιτιολογία της επακτής παραληρητικής διαταραχής πιστεύεται ότι σχετίζονται γενετικοί παράγοντες, με την  κληρονομικότητα  να παίζει κάποιον ρόλο στην αιτιολογία της σχιζοφρένειας, που είναι η πιο συχνή διάγνωση στο άτομο με την πρωτοπαθή περίπτωση της δυαδικής τρέλας. Πολύ σημαντικό είναι να αναφέρθεί ότι η ύπαρξη διαταραχής προσωπικότητας, αισθητηριακού ελλείμματος και νοητικής αδυναμίας στους ασθενείς που χαρακτηρίζονται ως δευτεροπαθείς περιπτώσεις, φαίνεται όχι μόνο να σχετίζεται αλλά και να προδιαθέτει κάποια άτομα στο να εμφανίσουν την διαταραχή αυτή.                             

Η πιο διαδεδομένη θεραπευτική μέθοδος θεωρείται η απομάκρυνση του επαγόμενου από τον επάγοντα αν και αυτό είναι αποτελεσματικό μόνο σε ορισμένες περιπτώσεις. Όμως μέχρι σήμερα δεν υπάρχει κάποια θεραπευτική παρέμβαση που να είναι εξαιρετικά αποτελεσματική και χρησιμοποιούνται κυρίως η φαρμακοθεραπεία και διάφοροι τύποι ψυχοθεραπείας. Σε αυτο το σημέιο είναι ιδιαίτερα σημαντικό να τονιστεί ότι κάθε μέλος της οικογένειας παρουσιάζει διάφορες ιδιαιτερότητες και γι αυτό τον λόγο θα πρέπει να αντιμετωπιστεί ως ξεχωριστή οντότητα στη θεραπεία.  Γι αυτό στον θεραπευτικό σχεδιασμό οι παρεμβάσεις μας θα πρέπει να ειναι προσαρμοσμένες στις ανάγκες κάθε ατόμου. Με αυτό τον τρόπο μπορούμε να έχουμε καλύτερη πρόγνωση του αποτελέσματος.