Η εφηβεία είναι μια περίοδος που όλοι περνάμε, καθώς μεταβαίνουμε από παιδιά σε ενήλικες. Είναι μια εποχή γεμάτη μεγάλες αλλαγές στο σώμα, στο μυαλό και στις σχέσεις μας.

Συχνά νιώθουμε πολλά έντονα συναισθήματα, έχουμε αμφιβολίες και αντιμετωπίζουμε διάφορες προκλήσεις.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει τονίσει πόσο σημαντικό είναι να προσέχουμε την ψυχική υγεία των εφήβων. Αν την αγνοήσουμε, οι συνέπειες μπορεί να είναι πολύ σοβαρές.

Σε αυτή τη φάση, η ψυχική μας υγεία δοκιμάζεται έντονα, καθώς όλα αλλάζουν γύρω μας: το σώμα μας, οι κοινωνικές απαιτήσεις και τα ερωτήματα για το ποιοι είμαστε.

Είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε τους κινδύνους για την ψυχική μας ευεξία και να δράσουμε έγκαιρα, ώστε να αποφύγουμε σοβαρά προβλήματα, όπως οι σκέψεις για αυτοκαταστροφή..

Τι Μπορεί να Επηρεάσει την Ψυχική μας Υγεία στην Εφηβεία;

Πολλοί παράγοντες στο περιβάλλον και στην κοινωνία μπορούν να επηρεάσουν βαθιά το πώς νιώθουμε και τη συνολική ψυχική μας ισορροπία.

Ο σχολικός και διαδικτυακός εκφοβισμός: Όταν κάποιος μας κοροϊδεύει ή μας απειλεί στο σχολείο ή στο διαδίκτυο (cyberbullying), μπορεί να μας κάνει να νιώθουμε άσχημα για τον εαυτό μας και να χάσουμε την αίσθηση ασφάλειας και αποδοχής.

Αν ζούμε συνέχεια τέτοιες καταστάσεις, μπορεί να νιώσουμε:

• Μοναξιά
• Απογοήτευση για την ζωή
• Απόγνωση
• Ψυχική εξάντληση

Τα κοινωνικά μέσα (social media): Όταν βλέπουμε συνεχώς τέλειες εικόνες ανθρώπων επιτυχημένων και «πρωταθλητικά» επιτεύγματα μπορεί να νιώσουμε πως είμαστε σε μειονεκτική θέση, πως δεν αξίζουμε, να νοιώσουμε περισσότερο άγχος και να επηρεαστεί αρνητικά η εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας

Η πίεση του σχολείου: Οι αυξημένες προσδοκίες για επιτυχία, η πίεση από τους γονείς, ο άνισος ανταγωνισμός και το άγχος για το μέλλον μας μπορεί να επιβαρύνουν πολύ την ψυχική μας υγεία.

Οικογενειακά προβλήματα: Τα οικονομικά προβλήματα, η κακή υγεία μελών της οικογένειας ,το διαζύγιο των γονιών, οι τσακωμοί, η αδιαφορία ή ακόμα και η κακοποίηση μέσα στην οικογένεια είναι πολύ σοβαροί παράγοντες που επηρεάζουν την ψυχική μας υγεία.

Εθισμοί: Η υπερβολική ενασχόληση με ουσίες όπως ο καφές, ενεργητικά ποτά, το αλκοόλ και τα ναρκωτικά, ή ακόμα και με τον τζόγο, τα ηλεκτρονικά παιχνίδια και τις οθόνες, μπορεί να είναι και αιτία και αποτέλεσμα ψυχικής δυσφορίας.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ένα μεγάλο ποσοστό εφήβων παγκοσμίως αντιμετωπίζει κάποια μορφή ψυχικής διαταραχής. Οι πιο συχνές είναι:

• Κατάθλιψη: Είναι ένα από τα πιο κοινά ψυχικά προβλήματα στους εφήβους και συχνά δεν το καταλαβαίνουμε. Κάποτε εκδηλώνεται με έντονη και παρατεταμένη κακή διάθεση, θλίψη, απάθεια, απώλεια ενδιαφέροντος για τις καθημερινές δραστηριότητες, προβλήματα στον ύπνο ή στη διατροφή, ακόμα και με σκέψεις αυτοκαταστροφής.
• Άγχος: Συνήθως εκδηλώνεται ως αγχώδεις διαταραχές, όπως το γενικευμένο άγχος ή η κοινωνική φοβία, επηρεάζοντας σημαντικά την καθημερινότητά μας και τις κοινωνικές μας σχέσεις.
• Διαταραχές συμπεριφοράς: Περιλαμβάνουν προβλήματα πειθαρχίας, αντικοινωνική ή επιθετική συμπεριφορά, καθώς και δυσκολίες προσαρμογής στο σχολείο ή στο σπίτι. Τέτοιες συμπεριφορές συχνά δείχνουν ότι νιώθουμε άσχημα μέσα μας ή ότι έχουμε άλυτα συναισθηματικά ζητήματα.
• Διαταραχές πρόσληψης τροφής: Όπως η ψυχογενής ανορεξία και η ψυχογενής βουλιμία, εμφανίζονται συχνότερα σε κορίτσια, αλλά μπορούν να εμφανιστούν και σε αγόρια. Αυτές οι διαταραχές συνδέονται με μια στρεβλή εικόνα του σώματός μας, χαμηλή αυτοεκτίμηση και έντονο ψυχικό άγχος.
• Αυτοτραυματισμοί: Είναι όταν προκαλούμε σκόπιμα σωματικό πόνο στον εαυτό μας, χωρίς απαραίτητα πρόθεση αυτοκτονίας. Είναι ένα ανησυχητικό σημάδι βαθιάς συναισθηματικής δυσφορίας και συχνά σχετίζονται με άλλα ψυχικά προβλήματα.

Οι σκέψεις για αυτοκαταστροφή  αναφέρονται στις σκέψεις που κάνουμε για να βλάψουμε τον εαυτό μας θανάσιμα, είτε γενικά, είτε με πιο συγκεκριμένο τρόπο.

Στην εφηβεία, τέτοιες σκέψεις συχνά εκφράζουν βαθιά απόγνωση, ψυχική πίεση ή την αίσθηση ότι δεν υπάρχει διέξοδος.

Οι αιτίες είναι περίπλοκες και ποικίλες, περιλαμβάνοντας ψυχολογικούς, κοινωνικούς, οικογενειακούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες.

Υπάρχουν ορισμένα προειδοποιητικά σημάδια που πρέπει να προσέξουμε αν φοβόμαστε ότι κάποιος έφηβος σκέφτεται την αυτοκτονία:

• Απομόνωση από φίλους, γονείς, αδέλφια ή δραστηριότητες που τον ενδιέφεραν παλαιότερα.
• Έντονες και απότομες αλλαγές στη διάθεση ή τη συμπεριφορά.
• Έκφραση συναισθημάτων βαθιάς απαισιοδοξίας, ενοχής ή ματαιότητας.
• Δηλώσεις όπως «είμαι ένα τίποτε» «Δεν αξίζω», «εγώ φταίω για όλα» «δεν αντέχω.. φτάνει»
• Αυτοτραυματισμοί, απερίσκεπτη συμπεριφορά ή ενδιαφέρον για θέματα που σχετίζονται με τον θάνατο.

Σύμφωνα με διεθνείς στατιστικές, η αυτοκτονία είναι η δεύτερη ή τρίτη κύρια αιτία θανάτου στους εφήβους σε πολλές χώρες.

Ο αριθμός των εφήβων που δηλώνουν ότι έχουν σκεφτεί σοβαρά το ενδεχόμενο αυτοκτονίας αυξάνεται ανησυχητικά. Αυτό μας κάνει να καταλάβουμε πόσο επιτακτική είναι η ανάγκη για επαγρύπνηση, πρόληψη και έγκαιρη παρέμβαση.

Είναι κρίσιμο να τονίσουμε πως οι σκέψεις για αυτοκτονία δεν είναι σημάδι αδυναμίας, αλλά ένα ηχηρό, αν και συχνά σιωπηλό, κάλεσμα για βοήθεια.

Η συζήτηση γύρω από αυτές τις σκέψεις δεν πρέπει να είναι ταμπού.

Αντίθετα, η ανοιχτή επικοινωνία, η στήριξη από την οικογένεια, το σχολείο και τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας είναι καθοριστικής σημασίας για να προλάβουμε τραγικά γεγονότα και να προστατέψουμε τη ζωή των νέων ανθρώπων.

Η πρόληψη είναι η πιο δυνατή ασπίδα απέναντι στα ψυχικά προβλήματα των εφήβων. Δεν αφορά μόνο την αποφυγή προβλημάτων, αλλά περιλαμβάνει πολλές ενέργειες που στοχεύουν στην ενίσχυση της ψυχικής μας υγείας σε προσωπικό, οικογενειακό, σχολικό και κοινωνικό επίπεδο.

Ένα κρίσιμο στοιχείο είναι να ενισχύσουμε την ψυχική ανθεκτικότητα των εφήβων. Αυτό σημαίνει να μαθαίνουμε δεξιότητες όπως:

• Πώς να λύνουμε προβλήματα.
• Πώς να διαχειριζόμαστε τα συναισθήματά μας.
• Πώς να δείχνουμε ενσυναίσθηση (να καταλαβαίνουμε πώς νιώθουν οι άλλοι).
• Πώς να προσαρμοζόμαστε στις δυσκολίες.

Οι νέοι που μαθαίνουν να αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις με υγιείς τρόπους έχουν περισσότερες πιθανότητες να διατηρήσουν καλή ψυχική υγεία.

Επίσης, μεγάλη σημασία έχει η εκπαίδευση των γονέων και των εκπαιδευτικών.

Αν μπορούν να αναγνωρίσουν νωρίς τα σημάδια συναισθηματικής ή ψυχολογικής δυσφορίας, να δείχνουν αποδοχή στα συναισθήματα των εφήβων και να ενισχύουν την επικοινωνία μαζί τους, αυτό μπορεί να είναι καθοριστικό για την πρόληψη.

Η επαγγελματική υποστήριξη παίζει επίσης κρίσιμο ρόλο. Οι επαγγελματίες υγείας έχουν τη γνώση και την εμπειρία να παρέμβουν έγκαιρα, να καθοδηγήσουν τον έφηβο και την οικογένειά του, και να προλάβουν την επιδείνωση της κατάστασης.

Είναι απαραίτητο να υπάρχει ένας ανοιχτός διάλογος γύρω από τα θέματα ψυχικής υγείας. Αν καταπολεμήσουμε το στίγμα που συχνά συνοδεύει τις ψυχικές δυσκολίες, θα ενθαρρύνουμε τους εφήβους να εκφραστούν και να ζητήσουν βοήθεια όταν τη χρειάζονται.

Τέλος, τα προγράμματα ευαισθητοποίησης στα σχολεία συμβάλλουν καθοριστικά στην πρόληψη. Μέσα από την ενημέρωση, την ενίσχυση της ενσυναίσθησης και την προώθηση της αναζήτησης βοήθειας, δημιουργούν ένα πιο υποστηρικτικό και ασφαλές περιβάλλον για όλους τους μαθητές.

Συνοψίζοντας, οι κίνδυνοι για την ψυχική μας υγεία στην εφηβεία δεν είναι πάντα ορατοί, αλλά οι συνέπειες της αδράνειας μπορεί να είναι καταστροφικές. Η κατανόηση αυτών των κινδύνων είναι απαραίτητη για την πρόληψη και την παροχή κατάλληλης στήριξης, ώστε να διαμορφώσουμε μια ισορροπημένη ψυχική υγεία και να αναπτύξουμε υγιείς τρόπους αντιμετώπισης.

Οι σκέψεις για αυτοκτονία είναι μια τραγική υπενθύμιση ότι η πρόληψη και η έγκαιρη παρέμβαση σώζουν ζωές. Η έγκαιρη αναγνώριση και παρέμβαση είναι καθοριστικής σημασίας για να υποστηρίξουμε την ψυχική μας υγεία και να προλάβουμε σοβαρότερα προβλήματα στο μέλλον.