Η Διασχιστική Διαταραχή Ταυτότητας ή Διαταραχή Πολλαπλής Προσωπικότητας όπως ονομαζόταν παλαιότερα, ανήκει στην κατηγορία διασχιστικών ή αποσυνδετικών διαταραχών, μια κατηγορία ψυχικών ασθενειών που περιλαμβάνουν διαταραχές ή βλάβες της μνήμης, της επίγνωσης, της ταυτότητας ή και της αντίληψης.
Τα άτομα με ΔΔΤ συνήθως έχουν προβλήματα με την αίσθηση της προσωπικής τους ιστορίας και κυρίως με την ταυτότητα τους.
Βασικό χαρακτηριστικό των διασχιστικών διαταραχών αποτελεί η αποσύνδεση ή διάσχιση. Σε αυτή την περίπτωση αποσύνδεση εννοούμε ένα μηχανισμό διαχείρισης που χρησιμοποιεί το άτομο για να αποσυνδεθεί από ένα γεγονός που του επιφέρει στρες ή μια τραυματική κατάσταση, ή για να διαχωρίσει τραυματικές αναμνήσεις από την «κανονική» επίγνωση.
Με αυτό τον τρόπο το άτομο προσπαθεί να ξεχωρίσει τη σύνδεση μεταξύ του εαυτού του και του εξωτερικού κόσμου και εν μέρει να αποστασιοποιηθεί από την επίγνωση του τι συμβαίνει πραγματικά. Είναι μια προσπάθεια με πιο απλά λόγια από τον άνθρωπο να αποσύρει αρνητικές αναμνήσεις από την σκέψη του για να διατηρήσει ένα υγιές επίπεδο λειτουργικότητας.
Το άτομο με ΔΔΤ έχει δύο ή περισσότερες διαφορετικές καταστάσεις προσωπικότητας, από τις οποίες η κάθε μια ξεχωριστά αναλαμβάνει τον έλεγχο της συμπεριφοράς του ατόμου σε κάποια χρονική περίοδο.
Η κάθε κατάσταση ενδέχεται να έχει διακριτά χαρακτηριστικά, συσχέτιση με το περιβάλλον, τρόπο αντίληψης και προσωπική ιστορία. Σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα η εναλλακτική κατάσταση προσωπικότητας μπορεί να είναι και διαφορετικού φύλου, να έχει δικό της όνομα προτιμήσεις ή και ιδιαιτερότητες. Υπάρχει περίπτωση το άτομο να μην έχει μνήμες από την περίοδο όπου υπήρχε μια άλλη εναλλακτική κατάσταση όπως επίσης και να έχει ή όχι επίγνωση των διακριτών αυτών καταστάσεων. Βασικό σημείο αναφοράς ανάμεσα στις καταστάσεις αυτές είναι το στρες το οποίο μπορεί να πυροδοτήσει και την εναλλαγή τους.
Η ΔΔΤ συνήθως εμφανίζεται σε άτομα που κατά την παιδική ηλικία βίωσαν σοβαρό και έντονο άγχος. Επιπρόσθετα οι πιο πολλές έρευνες έδειξαν ότι έντονα και ακραία επαναλαμβανόμενα τραύματα κατά τη διάρκεια σημαντικών αναπτυξιακών περιόδων της παιδικής ηλικίας σχετίζονται άμεσα με την εμφάνιση της διαταραχής αυτής.
Τα παιδιά που π.χ. έχουν υποστεί σοβαρή κακοποίηση (σωματική ή σεξουαλική), μπορεί να περάσουν φάσεις όπου διαχωρίζουν τις αντιλήψεις, αναμνήσεις και τα βιώματα τους. Αυτό σταδιακά εδραιώνεται και έτσι με το καιρό αναπτύσσουν μια ‘ικανότητα’ να φεύγουν από την κακομεταχείριση νοητικά.
Τα συμπτώματα της ΔΔΤ μπορεί να περιλαμβάνουν τα ακόλουθα: μεταβαλλόμενα επίπεδα λειτουργικότητας, από ιδιαίτερα αποτελεσματική έως ανικανότητα, σοβαροί πονοκέφαλοι ή πόνοι σε άλλα μέρη του σώματος, αποπροσωποποίηση (επεισόδια με αίσθημα αποσύνδεσης ή αποστασιοποίησης από το σώμα και τις σκέψεις σου), αποπραγματοποίηση (αντίληψη του εξωτερικού περιβάλλοντος ως εξωπραγματικού), κατάθλιψη ή εναλλαγές της διάθεσης, ανεξήγητες αλλαγές στις συνήθειες διατροφής και ύπνου, άγχος, νευρικότητα ή κρίσεις πανικού, προβλήματα στη σεξουαλική λειτουργία, απόπειρες αυτοκτονίας ή αυτοτραυματισμού, κατάχρηση ουσιών, αμνησία, ψευδαισθήσεις.
Οι ασθενείς συνήθως έχουν διασχιστική αμνησία που εκδηλώνεται με: κενά στη μνήμη για προσωπικά γεγονότα του παρελθόντος, κενά/απώλεια/εξασθένιση της αξιόπιστης μνήμης, ανακάλυψη αποδεικτικών στοιχείων για πράγματα που έχουν κάνει αλλά δεν τα θυμούνται.
Η θεραπευτική αντιμετώπιση της Διασχιστική Διαταραχή Ταυτότητας (ΔΔΤ) επικεντρώνεται σε 2 βασικούς άξονες:
1) υποστηρικτική φροντίδα και φαρμακευτική αγωγή για τα συμπτώματα
2) ψυχοθεραπεία επικεντρωμένη σε μακροπρόθεσμη ενσωμάτωση των εναλλακτικών καταστάσεων προσωπικότητας. Πιο συγκεκριμένα θα διερευνηθούν και θα επεξεργαστούν σε βάθος τα αίτια της αποσύνδεσης και σταδιακά θεραπευτής και θεραπευμένος θα προχωρήσουν προς την επανασύνδεση των εναλλακτικών ταυτοτήτων σε μια ενιαία λειτουργική ταυτότητα. Η επανασύνδεση δύναται να ενθαρρυνθεί ακόμα περισσότερο μέσω των τεχνικών της χρήσης υπνωτικής υποβολής ή και καθοδηγούμενης φαντασίας.