Η εικόνα του ατόμου για τον εαυτό του αρχίζει να διαμορφώνεται από την στιγμή που έρχεται στην ζωή. Αναπτύσσεται σύμφωνα με τις καταστάσεις τις οποίες ζει με τα όσα ακούει από τους άλλους, και τον τρόπο που του συμπεριφέρονται. Στην περίπτωση, που δέχεται επαίνους και επιδοκιμασίες, οι πιθανότητα να αναπτύξει υγιή
αυτοεκτίμηση είναι μεγαλύτερη. Από την άλλη, όταν το άτομο έρχεται αντιμέτωπο
με αρνητική κριτική, ή το γελοιοποιούν τότε αρχίζει να αμφιβάλλει για τις
ικανότητες του. Βασικό χαρακτηριστικό των ατόμων με χαμηλή αυτοεκτίμηση είναι ότι καταβάλλονται από το φόβο ότι κάτι δεν πάει καλά με τον εαυτό τους και αναρωτιούνται μήπως δεν είναι αγαπητοί και αποδεκτοί.
Η άποψη που έχουν
για τον εαυτό τους ότι δεν είναι αγαπητοί δημιουργεί καταστροφικά συναισθήματα. Η πεποίθηση ότι αυτό είναι ο λόγος της απόρριψης από τα άτομα του περίγυρού τους, δημιουργεί συναισθήματα κατάθλιψης, απελπισίας και σε ορισμένες φορές
μπορεί να οδηγήσει ακόμα και στην αυτοκτονία. Υπάρχουν και περιπτώσεις ατόμων όπου για να εξαφανίσουν τα βασανιστικά αυτά αισθήματα κρύβουν τα συναισθήματά
τους και λειτουργούν σαν να μην συμβαίνει τίποτα. Κάποιες άλλες περιπτώσεις
ατόμων, πασχίζουν να διακριθούν έχοντας την ελπίδα ότι μέσα από τις επιτυχίες και τα επιτεύγματά τους θα νιώσουν καλύτερα με τον εαυτό τους.
Η έννοια της αυτοεκτίμησης αρχίζει να αναπτύσσεται στο άτομο από την παιδική ηλικία, όταν διδάσκετε ποιο είναι το σωστό και ποιο είναι το λάθος, ποιο το καλό και ποιο το κακό, όταν αποκτά ατομικές ικανότητες και μια εικόνα για τον εαυτό του. Όταν κατά την παιδική του ηλικία το άτομο δέχεται ανατροφοδότηση από το περιβάλλον του συνεχώς ότι κάνει λάθος επιλογές, αρχίζει να αμφιβάλει για τις ικανότητές του. Αισθάνεται ανόητο όταν το κοροϊδεύουν. Μπορεί να αισθανθεί το συναίσθημα της αποτυχίας και της απογοήτευσης. Αδρανοποιείται και χάνει την προθυμία του να πάρει πρωτοβουλίες και να προσπαθήσει. Μπορεί να εξαρτηθεί από τους άλλους, να υποχωρεί και να πιστεύει ότι οι άλλοι έχουν τις απαντήσεις σε όλα σε αντίθεση με τον ίδιο.
Επίσης, η
εμπιστοσύνη του ατόμου προς τους άλλους επηρεάζεται σημαντικά από την εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του. Κάποια άτομα λόγω της προηγούμενης τραυματικής τους εμπειρίας γίνονται δύσπιστα και αμφιβάλλουν για όλους. Κάποιοι άλλοι, πάλι, λόγω της ανάγκης και της μοναξιάς τους δεν μπορούν να διακρίνουν πότε μπορούν να εμπιστευτούν κάποιο άτομο και πότε όχι. Το γεγονός αυτό επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό όλες τις στενές σχέσεις του ατόμου.
Τα άτομα με
χαμηλή αυτοεκτίμηση έχουν την τάση να ικανοποιούν τις ανάγκες τους μέσω άλλων. Αυτό συμβαίνει, επειδή, το άτομο δεν έχει αναπτύξει τρόπους για να φροντίζει τον εαυτό του και να ικανοποιεί μόνος του τις ανάγκες του. Δεν εκτιμά, ούτε αγαπά αρκετά τον εαυτό του. Επειδή δεν αγαπά τον εαυτό του, δεν μπορεί να πιστέψει ότι μπορεί να ικανοποιήσει μόνος του τις επιθυμίες και τις ανάγκες του. Προσπαθεί να βρει την επιτυχία μέσω της προσκόλλησης σε κάποιον που αγαπά και θαυμάζει. Αφήνει το μέλλον του στα χέρια κάποιου άλλου, στον οποίο παραδίδεται και υποτάσσεται. Με αυτό τον τρόπο, παρατηρείται από το δικαίωμα και την ευκαιρία να αποφασίσει ο ίδιος για τον εαυτό του και να σχεδιάσει την πορεία που θέλει να ακολουθήσει στη ζωή του.
Όταν κάποιος έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση θεωρεί λανθασμένα ότι κάποιος άλλος μπορεί να ικανοποιήσει όλες τις ανάγκες του. Πιστεύοντας
ότι ο σύντροφός του «γνωρίζει» τα πράγματα που ο ίδιος δεν γνωρίζει, υποθέτει ότι η σχέση του μπορεί να το συντηρήσει.
Η υποταγή στις
επιθυμίες κάποιου άλλου, απαλλάσσει το άτομο από την ευθύνη και την πιθανότητα
να κάνει κάποιο λάθος το οποίο θα δουν οι άλλοι. Έτσι, παραδιδόμενο σε κάποιον που σέβεται και θαυμάζει δεν είναι υποχρεωμένο να έρθει αντιμέτωπο με τον μόνιμο φόβο και το άγχος που συνοδεύουν τη λήψη αποφάσεων. Επομένως, η διαδικασία της προσκόλλησης σε ένα άλλο άτομο κάνει τα άτομα με χαμηλη αυτοετίμηση να νιώθουν «ασφαλείς». Αφού, δεν αποφασίζουν για τίποτα, δεν υπάρχει περίπτωση να πάρουν κάποιο λάθος απόφαση.Όπως έχει φανεί και από τα πιο πάνω, ο τρόπος που το άτομο αντιμετωπίζει τον εαυτό του αλλά και ο βαθμός που εκτιμά τον εαυτό του παίζει σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της ζωής του.
Για να μπορέσει το άτομο όμως να καταφέρει να αποκτήσει ρεαλιστικές
προσδοκίες από τον εαυτό του θα πρέπει να αλλάξει ο τρόπος σκέψης. Έτσι το άτομο με την βοήθεια ειδικού μπορεί να αντιληφθεί τα γνωστικά σφάλματα και παραποιήσεις τα οποία κάνει και να τα αλλάξει.