Η αξιολόγηση της προσωπικότητας ενός ενήλικα ακολουθεί μια σειρά από βήματα, τα οποία πρέπει να γίνονται πάντοτε από επαγγελματίες ψυχολόγους, κατάλληλα καταρτισμένους για την διαδικασία αυτή. Λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες του κάθε ατόμου, η αξιολόγηση θα πρέπει να γίνεται με γνώμονα την εξεύρεσής της καταλληλότερης θεραπευτικής πρότασης.

Αρχικά γίνεται μια συνάντηση με τον ενδιαφερόμενο, όπου παίρνουμε τις βασικές πληροφορίες (φύλο, ηλικία κλπ.) και μαθαίνουμε για την φύση του προβλήματος που αντιμετωπίζει. Ιδανικά προσπαθούμε να μάθουμε όσο πιο πολλές λεπτομέρειες μπορούμε για το βασικό θέμα, την στάση του προς αυτό και πως τον επηρεάζει στην ζωή του. Ακολούθως εξηγείται το πλαίσιο, ο τρόπος προσέγγισης από τον ψυχολόγο και καλούνται να συμφωνήσουν στις βασικές αρχές του συμβολαίου ούτως ώστε να ξεκινήσει η θεραπεία.

Στην συνέχεια πραγματοποιούνται συναντήσεις κατόπιν συνεννόησης με τον πελάτη, οι οποίες αρχικά έχουν ως στόχο την γνωριμία με τον ίδιο αλλά και την διάλυση του “μύθου” της επίσκεψης σε ψυχολόγο. Σταδιακά γίνεται εδραίωση του αισθήματος της εμπιστοσύνης ανάμεσα στους δύο, ούτως ώστε να υπάρχουν οι καταλληλότερες συνθήκες για να ξεκινήσει η διαδικασία. Έπειτα από δύο με τρείς συναντήσεις ο ειδικός θα είναι σε θέση να επιλέξει τα εργαλεία εκείνα με τα οποία θα προχωρήσει στη διερεύνηση και αξιολόγηση της προσωπικότητας ενός ενήλικα.

Σε μια τόσο πολύπλοκη έννοια όπως είναι η προσωπικότητα και λαμβάνοντας υπόψιν τη διαφορετικότητα στους ανθρώπους, θα επιλεγούν τα εργαλεία εκείνα τα οποία έχουν δοκιμαστεί ευρέως και μας παρέχουν τα πιο ασφαλή αποτελέσματα. Σε περιπτώσεις ενηλίκων με νοητικές δυσκολίες το WAIS αποτελεί ίσως την πιο έγκυρη διαδικασίας αξιολόγησης. Εδώ θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι το τεστ αυτό είναι ένα τεστ αξιολόγησης της γνωστικής ικανότητας ενός ενήλικα και θα χορηγηθεί μόνο εάν κριθεί κατάλληλο για την συνολική εκτίμηση της εικόνας του. Μέσα από το τεστ αυτό θα είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε τη γενική γνωστική λειτουργικότητα του και γενικότερα τα δυνατά και αδύνατα σημεία του, για να μπορέσουμε να παρέχουμε την πιο εξατομικευμένη θεραπεία γι' αυτόν.

Όσον αφορά την εκτίμηση της ψυχοπαθολογίας, αλλά και μιας πιο αναλυτικής εικόνας της προσωπικότητας ενός ενήλικα το πιο διαδεδομένο τεστ είναι το ΜΜΡΙ. Με βάση αυτό μπορούμε τις πιο πολλές φορές και με σημαντική μάλιστα βεβαιότητα να χρησιμοποιήσουμε τα αποτελέσματα του στην κλινική πράξη. Επίσης είναι πάρα πολύ χρήσιμο για αξιολόγηση ενηλίκων σε προγράμματα απεξάρτησης κα επιλογή της κατάλληλης θεραπευτικής προσέγγισης για αυτούς.

Ακολούθως και αν θεωρηθεί χρήσιμο θα χρησιμοποιηθούν ψυχοδιαγνωστικά εργαλεία τα οποία θα μας βοηθήσουν να εμβαθύνουμε στα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας ενός ενήλικα. Ένα τεστ το οποίο έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως από επαγγελματίες τα προηγούμενα χρόνια είναι το TAT (Thematic Apperception Test) το οποίο μέσα από φωτογραφίες που δίνονται στον πελάτη διαδοχικά, μας βοηθάει να κατανοήσουμε το παρόν, παρελθόν και μέλλον του αλλά και ενδεχόμενους προβληματισμούς - φόβους που αντιμετωπίζει. Ένα εναλλακτικό τεστ που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε ενήλικες είναι το σχέδιο Σπίτι – Δέντρο – Άνθρωπος. Εδώ ο πελάτης καλείται να ζωγραφίσει τις προαναφερόμενες εικόνες και μέσω διερευνητικών ερωτήσεων από εμάς θα είμαστε σε θέση να καταλάβουμε καλύτερα το πως αντιλαμβάνεται τον εαυτό του, τις σχέσεις με τα άλλα μέλη της οικογένειας αλλά και την σεξουαλικότητα του.

Τα τεστ αυτά μας παρέχουν αρκετές πληροφορίες για την προσωπικότητα ενός ενήλικα και έχουν χρησιμοποιηθεί ευρέως από τους ψυχολόγους εδώ και δεκαετίες. Θα ήταν όμως άσκοπο για αυτό το άρθρο η σε βάθος ανάλυση τους με λεπτομέρειες, κυρίως γιατί είναι κάτι που χρειάζεται μόνο στους επαγγελματίες ψυχικής υγείας αλλά και γιατί χρειάζεται ειδική εκπαίδευση για την κατανόηση των ψυχολογικών ορισμών που αναφέρονται. Είναι όμως σίγουρο ότι οι δοκιμασίες αυτές εξάπτουν την φαντασία του πελάτη, βιώνονται ευχάριστα και εν τέλει μας παρέχουν σημαντικότατα εφόδια για να σχεδιάσουμε το επόμενο μας βήμα, την θεραπευτική παρέμβαση.         

Λαμβάνοντας τις πληροφορίες αυτές φτάνουμε στο τελευταίο στάδιο της αξιολόγησης όπου σε συνεργασία με τον πελάτη συζητάμε τα ευρήματα μας και συμφωνούμε στην εξέλιξη της θεραπείας. Σε αυτό το σημείο είναι πολύ σημαντικό και θα πρέπει να ξεκαθαριστεί ότι ο πελάτης έχει δικαίωμα να μάθει όλη την αλήθεια, χωρίς καμία απόκρυψη γεγονότων για τα ευρήματα και την αξιολόγηση της προσωπικότητας του. Με αυτό τον τρόπο θα αντιληφθεί καλύτερα την προσπάθεια μας να τον βοηθήσουμε και θα γίνει ένα ακόμη βήμα στην εγκαθίδρυση της “θεραπευτικής συμμαχίας” απαραίτητου στοιχείου για την επίτευξη του στόχου μας.