Η άνοια είναι μια επίκτητη και εμμένουσα έκπτωση των ανωτέρων νοητικών λειτουργιών, που επηρεάζει πολλαπλά γνωστικά πεδία, και είναι αρκετά σοβαρή ώστε να να δημιουργεί προβλήματα στην καθημερινή, επαγγελματική και κοινωνική ζωή του ατόμου.

Η άνοια και η νόσος του Alzheimer δεν είναι το ίδιο πράγμα. Με τον όρο άνοια περιγραφουμε ένα κλινικό σύνδρομο που περιλαμβάνει τα συμπτώματα που περιγράφονται πιο κάτω. Η νόσος του Alzheimer είναι απλά η συχνότερη αιτία άνοιας, υπεύθυνη για τις μισές περίπου περιπτώσεις.

Για τον λόγο αυτό αποτελεί πρότυπο άνοια και η κλινική της εικόνα περιγράφεται πιο κάτω. 

Κλινική Εικόνα της νόσου Alzheimer

Ήπια άνοια

• Έκπτωση της μνήμης ( αποτελεί απαραίτητο σύμπτωμα για τη διάγνωση της νόσου. Στην αρχή η έκπτωση αφορά τη βραχυπρόθεσμη μνήμη (πρόσφατα γεγονότα). Ο ασθενής συχνά επαναλαμβάνει ερωτήσεις ξανά και ξανά, χάνει πράγματα και ψάχνει να τα βρεί, κατηγορεί άλλους ότι τα έχουν χάσει και αναστατώνεται.
• Διαταραχή προσανατολισμού στο χρόνο και στο χώρο (Ο ασθενής δε γνωρίζει τι μέρα είναι,τι μήνα και χρόνο έχουμε.Συχνά εξαιτίας της διαταραχής αυτής χάνει το δρόμο προς το σπίτι ή το μέρος όπου κατευθυνόταν και περιπλανάται άσκοπα).
• Διαταραχή της συγκέντρωσης. Είναι έκδηλη από την αρχή της νόσου. Το πρόβλημα είναι πως διαταραχή της συγκέντρωσης προκαλούν πολλές άλλες αιτίες με αποτέλεσμα σπάνια απο μόνη της να οδηγεί τον ασθενή στον γιατρό.
• Διαταραχές του λόγου. Ο ασθενής δεν μπορεί να βρεί την κατάλληλη λέξη παρα το γεγονός ότι την γνωρίζει.
• Κατασκευαστική δυσχέρεια. Είναι η αδυναμία συναρμολόγησης ή αντιγραφής σχημάτων.
• Διαταραχή προσανατολισμού στα πρόσωπα. Οι φυσιολογικοί άνθρωποι βλέπουν τις διαφορές ανάμεσα σε δύο όμοια πράγματα, ενώ οι ανοϊκοί βλέπουν τις ομοιότητες σε δύο διαφορετικούς ανθρώπους.
• Μεταβολή του χαρακτήρα. Συχνά εμφανίζεται απο τα πρώτα συμπτώματα μετά την εκδήλωση της νόσου. Τα άτομα γίνονται καχύποπτα, ανασφαλή ως προς τα χρήματα και τα χρήματα που τους ανήκουν, πιο ευερέθιστα, με ξεσπάσματα επιθετικότητας και οργής.Η μεταβολή του χαρακτήρα συνοδεύεται απο συναισθηματική αστάθεια όπου τα άτομα απο επιθετικά γίνονται αδιάφορα, απαθή ή/και εκδηλώνουν καταθλιπτικά συμπτώματα και αντίστροφα.
• Έκπτωση της κρίσης, που αναδεικνύεται σε κοινωνικές περιστάσεις. Ξεχνάει να πληρώσει (εκδηλώνεται ως αντικοινωνική συμπεριφορά) ή να κουμπωθεί (μπορεί να εκτιμηθεί ως παλνιδρόμηση ορμών)
• Μειωμένη απόδοση στην εργασία 

Μέτρια Άνοια

• Έκπτωση μνήμης.Το άτομο δεν μπορεί να ανακαλέσει βασικά προσωπικά του στοιχεία όπως π.χ η διεύθυνση, το τηλέφωνο, τα ονόματα εγγονιών, σχολείο αποφοίτησης. Παράλληλα παρουσιάζει δυσκολία στη συγκράτηση νέων πληροφοριών (νέες γνωριμίες) αλλά και στην ανάκληση όχι μόνο προσφάτων αλλά και παλαιών γεγονότων.
• Αποπροσανατολισμός σε χρόνο και τόπο
• Έκπτωση της αφηρημένης σκέψης. Το άτομο παρουσιάζει δυσκολία στον προσδιορισμό ομοιοτήτων και διαφορών σε συναφείς λέξεις, δυσχέρεια στον ορισμό λέξεων και εννοιών.
• Έκπτωση της κρίσης ( Παρουσιάζεται η ανικανότητα λογικού σχεδιασμού)
• Διαταραχές της συγκέντρωσης (εμφανείς και συχνά με αφαιρέσεις)
• Τοποθέτηση σε λάθος μέρος αντικείμενων αξίας
• Ήπιο ως μέτριο άγχος ώς συνοδό σύμπτωμα
• Αδυναμία εκτέλεσης σύνθετων εργασιών π.χ δυσκολεύονται να μετρήσουν αντίστροφα
• Αδυναμία να εκτελέσουν καθημερινές δραστηριότητες χωρίς βοήθεια όπως οικονομικές υποθέσεις, μαγείρεμα, ψώνια, πλύσιμο, επιλογή του σωστού ρούχου.
• Η άρνηση ως μηχανισμός άμυνας αρχίζει να γίνεται προφανής και αργότερα βασικός μηχανισμός άμυνας
• Το συναίσθημα αμβλύνεται.

Σοβαρή Άνοια 

Τα άτομα με άνοια δεν μπορούν πια να επιζήσουν χωρίς βοήθεια. Εμφανίζεται:

• Παντελής αδυναμία αναγνώρισης του περιβάλλοντος τους, του χρόνου, της εποχής.
• Έκπτωση της μνήμης. Εμφανίζεται δυσκολία στα άτομα να ανακαλέσουν πρόσφατα γεγονότα και εμπειρίες τους, αλλά και ονόματα οικείων προσώπων.
• Διαταραχές στο χαρακτήρα και στα συναισθήματα (πιθανή παραληρητική συμπεριφορά με κατηγορίες κατά του συζύγου, ομιλία σε καθρέφτη κ.α), ψυχαναγκαστικά συμπτώματα (π.χ. συνεχείς δραστηριότητες καθαριότητας), αγχώδη συμπτώματα διεγέρσεις, μέχρι και η βίαιη συμπεριφορά
• Ψυχωτικές διαταραχές. Περιλαμβάνουν διωκτικές ιδέες, ψευδείς κατηγορίες, ψευδαισθητική συμπεριφορά, ακράτεια, επιθετικότητα.
• Απραξία και Αγνωσία. Αδυναμία χρήσης των χεριών και αντικειμένων.
• Πλήρης απώλεια της λειτουργικότητας στις καθημερινές δραστηριότητες (απαραίτητη η βοήθεια στην τουαλέτα-ακράτεια ούρων, απαραίτητη βοήθεια στο φαγητό)
• Διαταραχή στον ρυθμό ύπνου-εγρήγορσης
• Πιθανή Γνωσιακή Αβουλία (αδυναμία σκέψης η οποία να προσδιορίσει πράξη)
• Απώλεια κάθε λεκτικής δραστηριότητας
• Απώλεια βασικών ψυχοκινητικών λειτουργιών ( π.χ. αδυναμία βάδισης)

Η διάγνωση της άνοιας, ο προσδιορισός των πιο πάνω σταδίων και η αντιμετώπιση τους γίνεται μετά απο κλινική και απεικονιστική εξέταση συνηθως απο Νευρολόγο η Ψυχίατρο.