Η ετυμολογία του όρου οικογένεια παραπέμπει στην σύνθετη των λέξεων «Οίκος και Γένος» δηλαδή η γενιά που διαμένει στο ίδιο σπίτι.
Όταν μιλάμε λοιπόν για οικογένεια
αναφερόμαστε στο «γάμο δυο ατόμων διαφορετικού φύλου που αποφάσισαν να κάνουν οικογένεια». Η οικογένεια αποτελεί ένα
δυναμικό και πολυσυλλεκτικό σύστημα ιδεών, συναισθημάτων και συμπεριφορών, του
οποίου τα στοιχεία αλληλοεπηρεάζονται και αλληλοτροφοδοτούνται. Τα ξεχωριστά
μέλη της οφείλουν να βρουν τρόπο αρμονικής συνύπαρξης καθιστώντας το σύνολο
λειτουργικό, καθώς οι δημιουργούμενες αλληλοδιαπλοκές έχουν τέτοια μορφή, ώστε
το ένα μέλος να επεμβαίνει διαρκώς στην πορεία ζωής των άλλων.
Η εξάρτηση ενός μέλους της οικογενείας δημιουργεί σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχική ισορροπία του εξαρτημένο αλλά και στους οικείους
του. Η εξάρτηση ουσιών επηρεάζει ένα
μεγάλο φάσμα οικογενειακών σχέσεων και συνήθως έχει αρνητικά αποτελέσματα στην
κοινωνική και οικονομική κατάσταση της οικογένειας.
Η εξάρτηση και κατάχρηση ουσιών έχει σοβαρές διαστάσεις για τη δημόσια υγεία, με αρνητικές συνέπειες όχι μόνο στο εξαρτημένο άτομο αλλά και στα μέλη του άμεσου και ευρύτερου περιβάλλοντος, όπως παράδειγμα επεισόδια βίαιης συμπεριφοράς ή
εμπλοκή σε τροχαία ατυχήματα λόγο της χρήσης ουσιών. Τα άτομα τα οποία ζουν σε
εξαρτημένο από ουσίες άτομο είναι συνήθως εκτεθειμένα σε επαναλαμβανόμενες
καταστάσεις έντονου άγχους, στρες και σε δυσλειτουργικές συμπεριφορές και
αλληλεπιδράσεις. Αρκετές έρευνες δείχνουν επίσης, ότι τα παιδιά με εξαρτημένο από ουσίες γονέα
βρίσκονται σε υψηλότερη επικινδυνότητα σχετικά με την εμφάνιση διαφόρων
προβλημάτων στην παιδική, εφηβική και ενήλικη ζωή τους.
Τα παιδιά των
εξαρτημένων παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο να παρουσιάσουν μαθησιακές δυσκολίες, υπερκινητικότητα και ελλειμματική προσοχή, προβλήματα συμπεριφοράς, κατάχρηση αλκοόλ ή άλλων ουσιών, καταθλιπτική διάθεση και αγχώδη διαταραχή τόσο στην εφηβική όσο και στην ενήλικη ζωή τους. Επίσης, συχνά βιώνουν εναλλασσόμενα
συναισθήματα αγάπης/μίσους προς τον
εξαρτημένο γονιό, έλλειψη συνεχόμενης γονικής φροντίδας, απρόβλεπτες
αντιδράσεις γονιού και εκμάθηση ενός δυσλειτουργικού μοντέλου συμπεριφοράς που επιδρούν αρνητικά στην ανάπτυξή τους.Τα ανήλικα παιδιά αναλαμβάνουν ένα ενεργό ρόλο στην αντιμετώπιση της εξάρτησης του γονέα, παρουσιάζουν συμπεριφορές προστασίας ή ελέγχου που δεν αρμόζουν στο ρόλο και την ηλικία τους.
Όσον αφορά τους σύζυγους/συντρόφους των εξαρτημένων παρουσιάζουν σωματικά ή και ψυχολογικά
συμπτώματα άμεσα συνδεδεμένα με την επαναλαμβανόμενη κατάσταση στρες που βιώνουν. Επίσης, ένα συχνό φαινόμενο που έχουν να αντιμετωπίσουν οι σύντροφοι των εξαρτημένων ατόμων είναι η βίαιη συμπεριφορά του εξαρτημένου προς τα μέλη της οικογένειας του.
Η θεραπευτική
παρέμβαση τόσο στην οικογένεια όσο και στο εξαρτημένο άτομο ως μονάδα, είναι
πολύ σημαντική. Η ψυχολογική στήριξη έχει ως στόχο την αλλαγή των δυναμικών και
των σχέσεων που κυριαρχούν στην οικογένεια.